Quy trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng ra sao? Cơ quan nào có thẩm quyền?

Quy trình thu hồi đất và giải phóng mặt bằng là một quá trình phức tạp và quan trọng trong việc triển khai các dự án phát triển, cơ sở hạ tầng, hay các mục tiêu khác của xã hội. Để thực hiện quy trình này, có sự tham gia của nhiều cơ quan chức năng với thẩm quyền khác nhau. Hãy cùng OneHousing tìm hiểu chi tiết về quy trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng cũng như các cơ quan có thẩm quyền trong quá trình này với bài viết dưới đây.

Giải phóng mặt bằng là gì?

Giải phóng mặt bằng là quá trình thực hiện các hoạt động liên quan đến di dời nhà cửa, cây cối, công trường và một phần dân cư đến một khu đất được chỉ định, nhằm phục vụ cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng công trình mới trên đó. 

Giải phóng mặt bằng là quá trình không hề đơn giản (Nguồn: ATP Land)

Quá trình giải phóng mặt bằng thường được thực hiện khi Nhà nước triển khai các dự án quy hoạch khu đô thị, khu dân cư hoặc khi thu hồi đất với mục đích an ninh và quốc phòng. Trong trường hợp này, việc thuyết phục và động viên người dân để đồng ý giải phóng mặt bằng là một yếu tố quan trọng. Điều này đảm bảo lợi ích của cả Nhà nước và giảm thiểu rủi ro cho người dân.

Ngược lại, người dân sẽ được hưởng chính sách về giải phóng mặt bằng từ phía Nhà nước và đảm bảo về nơi tái định cư sau khi đồng ý với quyết định thu hồi đất của Nhà nước. Giải phóng mặt bằng là một quá trình phức tạp và yêu cầu cân nhắc lợi ích của cả chủ đầu tư và người dân. Nếu không được giải quyết một cách khéo léo và toàn diện, vấn đề này có thể dẫn đến tranh chấp kéo dài.

Quy định về bồi thường giải phóng mặt bằng khi bị thu hồi đất như thế nào?

Cơ quan nào có thẩm quyền thu hồi đất trong quá trình giải phóng mặt bằng?

Các quy định của pháp luật đã quy định rõ ràng về các chủ thể có thẩm quyền và chịu trách nhiệm trong quá trình giải phóng mặt bằng. Điều 68, Luật Đất Đai năm 2013 đã quy định như sau:

• Các tổ chức có thẩm quyền trong các hoạt động bồi thường và giải phóng mặt bằng bao gồm tổ chức dịch vụ công, Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. 
• Các tổ chức được giao trách nhiệm lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, cùng với việc phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi đất được thu hồi, theo chủ trương và chính sách của Nhà nước. Đồng thời, cần tổ chức thu thập ý kiến từ người dân trong khu vực đất có kế hoạch thu hồi thông qua cuộc họp trực tiếp, để đảm bảo sự thỏa đáng, minh bạch. Ngoài ra cơ quan có thẩm quyền cũng cần công khai niêm yết giá đất và phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc đơn vị quản lý dân cư nơi đất được thu hồi.
• Trong trường hợp người dân không giao đất cho đơn vị có thẩm quyền giải phóng mặt bằng và bồi thường đất, Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi có quyết định thu hồi đất cùng với đơn vị quản lý dân cư sẽ tiến hành vận động người dân thực hiện theo chủ trương của Nhà nước.
• Đất đã được thu hồi sẽ được giao cho các đơn vị có thẩm quyền trực tiếp quản lý và sử dựng theo quy định sau:

- Đất thu hồi  vì mục đích quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc gia, công cộng sẽ được giao cho chủ đầu tư thực hiện dự án đầu tư hoặc các tổ chức dịch vụ công về đất đai để quản lý.

- Các trường hợp thu hồi đất bao gồm: tổ chức, cá nhân thuê đất của Nhà nước không còn nhu cầu thuê và sử dụng đất; các nhân sử dụng đất chết và không có người thừa kế; người sử dụng đất tự nguyện trả đất cho Nhà nước; đất được Nhà nước cho thuê có thời hạn nhưng không gia hạn và là đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân ở nông thôn, sẽ được giao cho Ủy ban nhân dân cấp xã để quản lý.

Quy trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng

Sơ đồ các bước trong quy trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng (Nguồn: Luật toàn quốc) 

Theo điều 69 Luật Đất Đai năm 2013, quy trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng gồm những bước chính sau:

Bước 1: Xây dựng và thực hiện kế hoạch thu hồi đất, đồng thời điều tra, khảo sát và đo đạc.

• UBND cấp có thẩm quyền sẽ ban hành thông báo thu hồi đất.
• UBND cấp xã có trách nhiệm phối hợp với tổ chức có nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng để triển khai kế hoạch thu hồi đất, tiến hành điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm.
• Người sử dụng đất phải phối hợp với tổ chức có nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng để thực hiện việc điều tra, khảo sát, đo đạc để xác định diện tích đất và thống kê các tài sản khác gắn liền với đất, nhằm lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Bước 2: Lập và thẩm định phương án bồi thường cũng như hỗ trợ tái định cư.

• Tổ chức có nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng sẽ lập phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư và phối hợp với UBND cấp xã nơi có giải phóng mặt bằng để lấy ý kiến người dân.
• Phương án bồi thường và hỗ trợ tái định cư sẽ được cơ quan có thẩm quyền thẩm định trước khi trình UBND cấp có thẩm quyền cao hơn quyết định. 

Bước 3: Quyết định thu hồi đất, phê duyệt và tổ chức thực hiện phương án bồi thường.

• UBND cấp huyện và tỉnh sẽ ra quyết định thu hồi đất và phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trong cùng một ngày.
• Tổ chức có nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng sẽ phối hợp với UBND cấp xã để công khai thông báo và niêm yết phương án bồi thường cũng như gửi quyết định bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho từng người sở hữu đất bị thu hồi.
• Tổ chức liên quan có nhiệm vụ thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và sắp xếp tái định cư theo phương án đã được phê duyệt. 

Bước 4: Tổ chức liên quan có nhiệm vụ quản lý đất đã được giải phóng mặt bằng theo phương án được phê duyệt từ trước. 

Điều kiện nhận bồi thường khi bị thu hồi đất

Theo điều 75 của Luật Đất Đai năm 2013, hộ gia đình và cá nhân bị thu hồi đất sẽ được bồi thường nếu đáp ứng các điều kiện sau:

• Đất đang sử dụng không phải là đất thuê trả tiền thuê đất hàng năm.
• Có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc có đủ điều kiện để được cấp Sổ đỏ nhưng chưa được cấp. Trừ trường hợp đất nông nghiệp đã sử dụng trước ngày 01/7/2004, trong trường hợp này, người sử dụng đất là hộ gia đình hoặc cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, nhưng không có sổ đỏ hoặc không đủ điều kiện để được cấp Sổ đỏ.
• Ngoài ra, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, thuộc đối tượng được sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam, sẽ được bồi thường nếu có sổ đỏ hoặc có đủ điều kiện để được cấp sổ đỏ, bất kể đã được cấp sổ đỏ hay chưa.

Trên đây là những thông tin về quy trình thu hồi đất giải phóng mặt bằng cũng như điều kiện nhận bồi thường đất khi bị thu hồi. OneHousing hy vọng bạn đọc sẽ có thêm những thông tin hữu ích nếu đang trong trường hợp có đất nằm trong diện giải phóng mặt bằng. 

Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, OneHousing không chịu trách nhiệm bất cứ trường hợp nào tự ý áp dụng mà không có sự tư vấn trực tiếp của Pro Agent.

Xem thêm:

Khi nhà nước thu hồi đất, những trường hợp nào được bồi thường về tài sản?

Đất giải phóng mặt bằng là gì? Cách tính đền bù như thế nào?