Khi nhà nước thu hồi đất, những trường hợp nào được bồi thường về tài sản?

Nhà nước thu hồi đất là một quy trình quan trọng trong quản lý đất đai, đảm bảo lợi ích quốc gia và phát triển bền vững. Khi Nhà nước thực hiện việc thu hồi đất, việc bồi thường cho chủ sở hữu tài sản bị tác động cần tuân thủ quy định để đảm bảo công bằng và minh bạch. Cùng OneHousing tìm hiểu chi tiết về quy định khi bồi thường thu hồi đất qua bài viết sau!

Quy định về bồi thường thu hồi đất cụ thể ra sao?

Điều 88 của Luật Đất đai 2013 quy định nguyên tắc về bồi thường thiệt hại tài sản và ngừng sản xuất kinh doanh khi Nhà nước thu hồi đất có nội dung sau:

1. Chủ sở hữu tài sản hợp pháp gắn liền với đất bị thiệt hại về tài sản sẽ được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.

Tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phải ngừng sản xuất kinh doanh và bị thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất, sẽ được bồi thường thiệt hại."

Theo quy định trên, để được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, chủ sở hữu tài sản phải thỏa mãn các điều kiện sau:

• Điều kiện thứ nhất: Tài sản phải hợp pháp.
• Điều kiện thứ hai: Tài sản phải bị thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất.

Dựa trên quy định trên, có thể thấy rằng điều kiện để chủ sở hữu tài sản được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất khá đơn giản. Thường thì trong hầu hết các trường hợp thực tế, khi Nhà nước thu hồi đất và tiến hành kiểm đếm bắt buộc, việc xác định tài sản nào sẽ được bồi thường và đơn giá bồi thường sẽ được xác định dễ dàng.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp phức tạp mà người dân có thể không biết chắc chắn liệu họ có được bồi thường hay không. Ví dụ như trong trường hợp xây dựng dự án đang chờ đền bù, hoặc khi họ đã tiến hành trồng cây sau khi biết thông tin về việc thu hồi đất.

Bồi thường thu hồi đất (Nguồn: ĐT Chính Phủ)

Tìm hiểu chi tiết thủ tục tách thửa đất dân cư xây dựng mới

Trường hợp 1: Là tài sản hợp pháp

Trường hợp nhà ở hoặc công trình xây dựng

Tài sản được xác định là hợp pháp, đặc biệt đối với nhà ở hoặc các công trình xây dựng khác, được quy định như sau:

Theo khoản 1 của Điều 6, khoản 2 của Điều 92 trong Luật Đất đai năm 2013 và khoản 30 của Điều 1 trong Luật Xây dựng đã được sửa đổi năm 2020, một công trình xây dựng sẽ được coi là hợp pháp khi thỏa mãn các điều kiện sau:

• Sử dụng đất theo đúng mục đích sử dụng.
• Có giấy phép xây dựng cho công trình, với yêu cầu cần có giấy phép trước khi khởi công xây dựng.
• Công trình được xây dựng trước thời điểm có thông báo thu hồi đất.

Theo khoản 1 của Điều 67 trong Luật Đất đai năm 2013, trước khi quyết định thu hồi đất cho mục đích phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng vì lợi ích quốc gia và công cộng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải thông báo thu hồi đất cho người sử dụng đất biết trước một khoảng thời gian cố định, cụ thể:

• Ít nhất là 180 ngày đối với trường hợp đất phi nông nghiệp.
• Ít nhất là 90 ngày đối với trường hợp đất nông nghiệp.

Do đó, xây dựng sau khi đã có thông báo thu hồi đất không chỉ không được xem xét là tài sản hợp pháp mà còn sẽ bị xử phạt tiền, buộc phải tháo dỡ công trình vi phạm. Nếu không tuân thủ, cưỡng chế tháo dỡ sẽ được thực hiện.

Do đó, mọi công trình xây dựng vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất sẽ bị xử phạt tiền và bắt buộc tháo dỡ công trình xây dựng vi phạm quy hoạch.

Như vậy, việc xác định một tài sản là hợp pháp hay không, đặc biệt đối với nhà ở hoặc các công trình xây dựng khác, phụ thuộc vào việc thỏa mãn các điều kiện nêu trên.

Nhà nước thu hồi đất (Nguồn: Luật Nhân dân)

Đối với cây trồng

Về việc cây trồng được xác định là hợp pháp, theo quy định của khoản 1 Điều 6 và khoản 2 Điều 92 trong Luật Đất đai năm 2013, cây trồng được coi là hợp pháp khi đáp ứng các điều kiện sau:

• Sử dụng đất theo mục đích đã quy định và đã được phê duyệt. Cây trồng phải được trồng trước thời điểm có thông báo thu hồi đất.
• Tuân thủ quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất đúng quy định.

Điều này có nghĩa là để cây trồng được xem xét là hợp pháp, người trồng cây cần tuân thủ các quy định liên quan đến mục đích sử dụng đất, thời gian trồng cây trước khi có thông báo về việc thu hồi đất, cũng như phải đảm bảo rằng cây trồng không vi phạm quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất.

Bồi thường thu hồi đất (Nguồn: Báo tài nguyên môi trường)

Trường hợp 2: Khi Nhà nước thu hồi đất gây thiệt hại cho tài sản

Không phải trường hợp nào Nhà nước thu hồi đất thì chủ sở hữu tài sản cũng sẽ được bồi thường. Chủ sở hữu tài sản hợp pháp chỉ sẽ được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và dẫn đến việc thiệt hại cho tài sản đó.

Sự thiệt hại đối với tài sản thể hiện ở mặt vật chất, có thể dễ dàng nhận thấy trong thực tế như tình trạng nhà ở bị phá hủy hoặc các công trình xây dựng bị triệt hạ, cây trồng bị cắt bỏ và biểu hiện khác.

Cần nhấn mạnh rằng việc xác định thiệt hại liên quan đến nhà ở và các công trình xây dựng thường rất rõ ràng và dễ nhận biết, ngay cả khi người dân không nắm vững các quy định pháp luật. Tuy nhiên, đối với các tài sản như cây trồng và vật nuôi, trong một số tình huống cụ thể, việc định rõ thiệt hại có thể phức tạp hơn.

Đối với cây trồng

Liên quan đến thiệt hại đối với cây trồng, biểu hiện chủ yếu là sự chặt, đốn hoặc phá bỏ cây. Đối với những loại cây có khả năng di chuyển đến vị trí khác, thiệt hại có thể bao gồm cả chi phí di chuyển và hậu quả thực tế phải đối mặt như việc trồng lại.

Về mức bồi thường cho thiệt hại đối với cây trồng trong trường hợp này, quy định tại điểm c khoản 1 Điều 90 của Luật Đất đai 2013 đã nêu rõ:

"c) Trong trường hợp cây trồng chưa thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến địa điểm khác thì được bồi thường chi phí vận chuyển và thiệt hại do phải di chuyển, trồng lại."

Dựa trên quy định trên, có thể thấy rằng cây trồng có thể được bồi thường ngay cả khi chúng chưa bị chặt, đốn, lấp hoặc chôn vùi. Điều này xảy ra khi chủ sở hữu cây trồng phải đối mặt với thiệt hại do di chuyển và việc trồng lại cây.

Nhà nước thu hồi đất (Nguồn: Luật sư X)

Đối với vật nuôi

Liên quan đến vật nuôi, có một số điểm quan trọng về việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất:

Đa số trường hợp khi Nhà nước thu hồi đất thường không gây thiệt hại đối với vật nuôi như trâu, bò, lợn, gà, vì chúng có khả năng di chuyển mà không bị thiệt hại.

Tuy nhiên, cũng có những trường hợp đặc biệt, đối với vật nuôi thuộc loài thủy sản, chẳng hạn như cá, tôm, sò, khi Nhà nước thu hồi đất, có thể gây thiệt hại. Tuy vậy, việc bồi thường không xảy ra tự động cho tất cả các trường hợp của vật nuôi thủy sản. Thay vào đó, quy định tại điểm b khoản 2 Điều 90 trong Luật Đất đai năm 2013 quy định cụ thể về việc bồi thường đối với vật nuôi thủy sản như sau:

• Nếu vật nuôi thủy sản chưa đến thời kỳ thu hoạch tại thời điểm Nhà nước thu hồi đất, thì chủ sở hữu sẽ được bồi thường thiệt hại thực tế do phải thu hoạch sớm.
• Trong trường hợp vật nuôi thủy sản có khả năng di chuyển, thì chủ sở hữu sẽ được bồi thường cả chi phí di chuyển và thiệt hại do di chuyển gây ra.
• Mức bồi thường sẽ được quy định bởi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Tóm lại, việc bồi thường đối với vật nuôi, đặc biệt là thủy sản, khi Nhà nước thu hồi đất, phụ thuộc vào tình hình cụ thể của từng loài vật và thời điểm thu hoạch.

Trong quá trình nhà nước thu hồi đất, việc bồi thường đóng một vai trò quan trọng để bảo vệ quyền của các chủ sở hữu tài sản bị ảnh hưởng. Bồi thường thu hồi đất không chỉ liên quan đến việc đền bù thiệt hại về tài sản, mà còn phải xem xét các yếu tố như mục đích sử dụng đất, quy hoạch để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả.

Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo,  OneHousing không chịu trách nhiệm về những trường hợp tự ý áp dụng mà không có sự tư vấn của Pro Agent.

Xem thêm: 

Phân biệt đất ở đô thị khác đất ở nông thôn như thế nào?

Đất ở nông thôn có phải là đất thổ cư không?