TP.HCM hợp tác Metro Quảng Châu “kích hoạt” mô hình TOD trên tuyến metro số 2

TP.HCM đang từng bước hiện thực hóa chiến lược phát triển đô thị gắn với giao thông khi áp dụng mô hình TOD (Transit Oriented Development) cho Metro số 2 TP.HCM. Việc hợp tác với Metro Quảng Châu mang đến kỳ vọng tăng mật độ dân cư – thương mại quanh trục metro, đồng thời gia tăng hiệu quả đầu tư công và thúc đẩy hành vi sử dụng phương tiện công cộng trong tương lai.

Vì sao TP.HCM cần hợp tác phát triển TOD?

TP.HCM hiện đang đối mặt với tình trạng quá tải hạ tầng nghiêm trọng, đặc biệt là hệ thống giao thông. Phương tiện cá nhân – đặc biệt là xe máy – vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng lưu lượng giao thông, dẫn đến ùn tắc, ô nhiễm không khí và tai nạn gia tăng. Trong khi đó, các tuyến metro được kỳ vọng giải bài toán này vẫn chưa phát huy hiệu quả do thiếu sự kết nối đồng bộ giữa giao thông công cộng và phát triển đô thị.

TP.HCM hiện đang đối mặt với tình trạng quá tải hạ tầng hệ thống giao thông nghiêm trọng (Nguồn: Báo Tuổi trẻ)

Tuyến Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương là một trong những dự án hạ tầng quan trọng bậc nhất của TP.HCM, nhưng vẫn chủ yếu được triển khai với tư duy “giao thông thuần túy”, chưa gắn với tái cấu trúc đô thị. Điều này khiến khu vực quanh tuyến chưa tạo ra giá trị kinh tế – xã hội như kỳ vọng và bỏ lỡ cơ hội thúc đẩy phát triển bền vững.

Mô hình TOD – phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng – được đánh giá là giải pháp toàn diện để:

• Tái cấu trúc không gian sống theo hướng nén và thông minh.
• Giảm phụ thuộc vào xe máy và ô tô cá nhân.
• Tối ưu hóa sử dụng đất quanh các nhà ga metro.
• Tạo động lực cho phát triển kinh tế xanh, thúc đẩy các khu đô thị carbon thấp và thích ứng biến đổi khí hậu.

Với áp lực phát triển bền vững và yêu cầu giảm phát thải, TP.HCM không thể phát triển metro mà thiếu TOD. Và đây là lý do thành phố bắt tay Metro Quảng Châu phát triển tuyến đường Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương.

Metro Quảng Châu chia sẻ gì cho TP.HCM?

Metro Quảng Châu – một trong những hệ thống metro lớn nhất và thành công nhất Trung Quốc – đã có hơn 33 năm kinh nghiệm phát triển TOD, tích hợp chặt chẽ giữa hạ tầng metro, không gian sống và khu vực thương mại.

Ông Trương Vũ, Tổng Giám đốc Tổng Công ty BĐS của Metro Quảng Châu, đã chia sẻ cụ thể mô hình TOD với 2 cấp độ chính:

• Cấp trạm: Tập trung vào thiết kế tích hợp giữa nhà ga – trung tâm thương mại – khu dân cư.
• Cấp vùng: Hướng đến phát triển tổng thể khu vực xung quanh trạm, từ mật độ dân số đến hệ sinh thái dịch vụ.

Ông Trương Vũ, Tổng Giám đốc Tổng Công ty BĐS của Metro Quảng Châu chia sẻ cụ thể mô hình TOD (Nguồn: Báo Người Lao Động)

Không chỉ dừng ở việc trao đổi mô hình, ông Diêu Thế Phong – Trưởng ban thị trường Metro Quảng Châu – nhấn mạnh: “Chúng tôi không giữ lại điều gì. Metro Quảng Châu sẵn sàng trở thành hậu phương kỹ thuật, chia sẻ toàn bộ kinh nghiệm thực tiễn để hỗ trợ TP.HCM triển khai TOD đúng hướng.”

Đây không chỉ là lời cam kết chia sẻ kinh nghiệm, mà còn là tín hiệu rõ ràng cho sự hợp tác sâu rộng, bao gồm:

• Tư vấn chiến lược TOD phù hợp với địa hình – dân số – đặc thù kinh tế của TP.HCM.
• Cung cấp đội ngũ kỹ thuật hỗ trợ triển khai mô hình thí điểm.
• Mời đại diện TP.HCM sang học tập thực tế tại Quảng Châu.

Sự đồng hành không chỉ về mặt chuyên môn mà còn giúp TP.HCM rút ngắn thời gian thử nghiệm, giảm thiểu sai lầm, tránh việc “tự mò mẫm” trong giai đoạn ban đầu triển khai tuyến Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương.

Hướng triển khai TOD cho tuyến metro số 2 tại TP.HCM

Để hiện thực hóa mô hình TOD, thành phố đang bước đầu xây dựng chiến lược triển khai cụ thể trên tuyến Metro số 2 TP.HCM – dự án hạ tầng giao thông trọng điểm của thành phố. Không chỉ dừng ở việc phát triển quanh nhà ga, thành phố xác định áp dụng tư duy TOD trực tiếp trên nền hạ tầng metro, với cách tiếp cận tổng thể và bền vững hơn. 

Tư duy mới: TOD ngay trên nhà ga và depot

TP.HCM trước đây chủ yếu phát triển đô thị quanh khu đất đã có sẵn, thiếu kết nối trực tiếp với hạ tầng giao thông. Tuy nhiên, theo ông Võ Trung Trực – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường – thành phố đang định hướng TOD gắn trực tiếp với nhà ga và depot, để tạo ra các tổ hợp đa năng, nơi người dân có thể “sống – làm việc – giải trí” mà không cần di chuyển xa.

Đây là bước tiến quan trọng, khắc phục điểm yếu của nhiều tuyến metro đang vận hành hiện nay – nơi nhà ga chỉ là điểm đi qua, thiếu sức hút cư trú và thương mại.

Ông Võ Trung Trực nhấn mạnh thành phố đang định hướng TOD gắn trực tiếp với nhà ga và depot (Nguồn: Báo CafeF)

Các điểm chiến lược đề xuất triển khai từ Metro Quảng Châu

Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn hơn 30 năm, Metro Quảng Châu đã nghiên cứu và chỉ ra một số vị trí trọng yếu tại TP.HCM có tiềm năng trở thành "cực tăng trưởng mới", nếu được triển khai mô hình TOD một cách bài bản. Bao gồm:

• Khu đô thị Thủ Thiêm: Trung tâm tài chính & công nghệ tương lai của TP.HCM, sở hữu quỹ đất lớn và hạ tầng hiện đại. Phù hợp phát triển TOD cao tầng, tích hợp metro với nhà ở, văn phòng và thương mại.
• Khu vực Quảng trường trung tâm: Nơi có lưu lượng người di chuyển lớn, tiềm năng phát triển tổ hợp thương mại – giải trí – dịch vụ gắn metro. Giúp kích thích tiêu dùng và giảm áp lực giao thông đô thị.
• Các điểm trung chuyển giao thông lớn: Là đầu mối kết nối giữa các tuyến metro trong tương lai. Phát triển TOD tại đây giúp tối ưu lượng hành khách, giảm xe cá nhân và hình thành đô thị vệ tinh thông minh.

Những khu vực này không chỉ có giá trị về mặt vị trí địa lý mà còn sở hữu năng lực lan tỏa lớn, giúp thúc đẩy sự thay đổi tổng thể về cách phát triển đô thị quanh metro.

Cơ chế tổ chức và huy động nguồn lực

Để mô hình TOD không chỉ dừng lại ở tầm nhìn, TP.HCM cần một cấu trúc tổ chức đủ mạnh và cơ chế tài chính đủ linh hoạt để triển khai hiệu quả. Các chuyên gia Metro Quảng Châu đã đưa ra những khuyến nghị then chốt như:

• Thành lập tổ liên ngành TOD gồm đại diện các sở: Quy hoạch, GTVT, Tài nguyên môi trường, Xây dựng, Tài chính… để điều phối triển khai hiệu quả.
• Lập tiêu chuẩn kỹ thuật TOD từ khâu thiết kế, quy hoạch, quản lý vận hành.
• Tạo cơ chế hồi lợi đất đai: tức là tái đầu tư giá trị gia tăng từ bất động sản quanh tuyến metro trở lại cho hạ tầng công cộng – một cơ chế then chốt giúp các dự án TOD tự bền vững tài chính.

Các chuyên gia Metro Quảng Châu đưa ra những khuyến nghị then chốt để triển khai hiệu quả tuyến Metro số 2 TP.HCM (Nguồn: Báo CafeF)

Nhìn chung, TOD không phải là một ý tưởng mới, nhưng với TP.HCM, đây là lần đầu tiên được tiếp cận bài bản – thực chiến – có đối tác đồng hành như Metro Quảng Châu. Nếu TP.HCM làm đúng, tuyến Metro số 2 TP.HCM sẽ không chỉ là một tuyến giao thông, mà là xương sống cho một trục đô thị mới, nơi mọi người có thể sống – làm – kết nối – bền vững.

Xem thêm:

Metro số 4 TP.HCM có tín hiệu mới: "Cú hích" hạ tầng giúp BĐS Nam Sài Gòn và Long An tăng nhiệt

Tuyến metro số 5 Hà Nội sẽ được khởi công vào cuối năm 2025