Chứng khoán phái sinh có đặc tính giá biến động lớn và nhanh do tỷ lệ đòn bẩy cao. Mặc dù là kênh đầu tư có khả năng thu về lợi nhuận lớn, nhưng các nhà tài chính đầu tư “tay mơ” lại khó tham gia vào bởi ẩn chứa nhiều rủi ro không lường trước được. 

Chứng khoán phái sinh và những điều cần biết

Thế nào là chứng khoán phái sinh?

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính đầu tư được biểu thị dưới hình thức hợp đồng. Hợp đồng này nhằm xác nhận quyền, nghĩa vụ giữa các bên tham gia trong việc thanh toán, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở theo một mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian cụ thể hoặc ngày được ấn định trong tương lai.

3 loại chứng khoán phái sinh cơ bản

Chứng khoán phái sinh bao gồm 3 loại: hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai và hợp đồng kỳ hạn. 

• Hợp đồng quyền chọn: Chứng khoán phái sinh được dùng để xác định quyền của người mua và nghĩa vụ của người bán khi thực hiện một trong những giao dịch dưới đây:
• Mua/bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã xác định ở thời điểm trước hoặc vào ngày đã ấn định trong tương lai.
• Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị của tài sản cơ sở ở thời điểm ký hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại thời điểm trước hoặc vào ngày đã được ấn định trong tương lai.

• Hợp đồng tương lai: Chứng khoán phái sinh niêm yết nhằm xác nhận cam kết giữa các bên tham gia khi thực hiện một trong những giao dịch dưới đây:
• Mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở cụ thể với mức giá đã được xác định vào ngày đã ấn định trong tương lai.
• Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở ở thời điểm ký hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở vào ngày đã được ấn định trong tương lai. 

• Hợp đồng kỳ hạn: Chứng khoán phái sinh mang tính giao dịch thỏa thuận, có mục đích xác nhận cam kết của các bên tham gia trong việc mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở nhất định với mức giá đã xác định vào ngày được ấn định trong tương lai. 

Chứng khoán phái sinh tồn tại ở các dạng hợp đồng (Nguồn ảnh: Vnbusiness)

Chứng khoán phái sinh có ưu, nhược điểm gì?

Chứng khoán phái sinh mang đến những lợi ích sau đây cho các nhà tài chính đầu tư:

• Đa dạng danh mục sản phẩm đầu tư, phù hợp với khả năng của nhà đầu tư.
• Khả năng chuyển đổi sang tiền mặt dễ dàng hơn các loại tài sản khác. 
• Cơ hội kiếm lời lớn trước sự biến động của thị trường nếu nhà đầu tư có quyết định đầu tư đúng đắn, linh hoạt.
• Nhà tài chính đầu tư sử dụng chứng khoán phái sinh để bảo vệ những tài sản đầu tư khác trước rủi ro của thị trường, cũng như hạn chế được rủi ro trong danh mục đầu tư. 

Bên cạnh ưu điểm thì chứng khoán phái sinh cũng tồn tại một số nhược điểm:

• Chứng khoán phái sinh có độ rủi ro cao hơn các loại tài sản khác.
• Giá trị của chứng khoán phái sinh dễ bị tác động theo các yếu tố bên ngoài.
• Chi phí giao dịch chứng khoán phái sinh thường cao hơn các tài sản khác. 

Tình hình thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam

Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, năm 2023, trước bối cảnh thị trường cơ sở nhiều biến động, thị trường chứng khoán phái sinh trở thành kênh đầu tư hiệu quả và là công cụ phòng ngừa rủi ro cho các nhà tài chính đầu tư. Theo đó, khối lượng giao dịch bình quân của loại hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30 giảm 13% so với năm 2022. Khối lượng mở (OI) toàn thị trường tăng 19% so với cuối năm 2022. 

Về sản phẩm chứng quyền có bảo đảm, tính từ đầu năm 2023, khối lượng giao dịch bình quân tăng 0,2% so với bình quân năm trước; giá trị giao dịch tăng 34,8% so với bình quân năm 2022.

Đáng chú ý, thị trường chứng khoán phái sinh tiếp tục thu hút nhiều nhà tài chính đầu tư tham gia. Số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chỉ rõ, sau khi tăng mạnh trong quý 3/2023, số lượng tài khoản giao dịch mở mới đã sụt giảm trong tháng 10, số lượng tài khoản các nhà đầu tư trong nước đến cuối tháng 11/2023 giảm 3% so với tháng 10, nhưng tính chung trong 11 tháng vẫn tăng 5,16% so với cuối năm 2022.

Chứng khoán phái sinh thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia (Nguồn ảnh: Lawnet)

Theo các chuyên gia chứng khoán, đối với các nhà tài chính đầu tư ngắn hạn, khi thị trường cơ sở trong xu hướng giảm ngắn hay trung hạn, thậm chí dài hạn, khả năng kiếm được lợi nhuận ngắn hạn ở thị trường cơ sở là rất khó. Thay vào đó, các nhà đầu tư sẽ tìm kiếm lợi nhuận từ thị trường chứng khoán phái sinh.

Năm 2024, trong bối cảnh dự báo thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn nhiều biến động do kinh tế - chính trị và thị trường toàn cầu tiếp tục nhiều khó khăn, thách thức, các nhà tài chính đầu tư sẽ lại tìm đến thị trường chứng khoán phái sinh để tìm kiếm lợi nhuận cũng như phòng ngừa rủi ro đầu tư.

(Nguồn tin: Tạp chí tài chính)

Chứng khoán phái sinh không phải kênh đầu tư dành cho những “tay mơ”

Đầu tư phái sinh không hề dễ dàng và tiềm ẩn rủi ro cao với những nhà tài chính đầu tư không hiểu rõ thị trường, không có chiến lược đầu tư bài bản và chỉ coi chứng khoán phái sinh như “một canh bạc”.

Không phải nhà tài chính đầu tư nào cũng dám đổ "nhiên liệu" vào kênh đầu tư rủi ro này. Đây được xem là lĩnh vực đầu tư phức tạp, một “chiến trường” khốc liệt, đòi hỏi nhiều kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm thực chiến.

Chứng khoán phái sinh yêu cầu nhà đầu tư có kinh nghiệm chuyên môn (Nguồn ảnh: Tạp chí tài chính)

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, thị trường phái sinh đang phát triển thiếu bền vững, có chiều hướng đầu cơ, rủi ro cao vì các động thái làm giá và tác động lên thị trường cơ sở.

Ngoài ra, tính đòn bẩy cao và linh hoạt cũng khiến nhà tài chính đầu tư dễ bị cuốn theo xu hướng đầu cơ thay vì xem đây là một kênh phòng ngừa rủi ro, từ đó có thể gặp thua lỗ. Theo TS Bùi Lê Minh - Chủ nhiệm Bộ môn Tài chính tại Trường Đại Học FPT, việc xác định xu hướng cũng như dự đoán những tác động lên thị trường chứng khoán rất quan trọng trong đầu tư phái sinh. 

Việc này đòi hỏi nhà đầu tư phải có kinh nghiệm, kiến thức, dữ liệu phân tích đa dạng và theo dõi sát sao thông tin từ doanh nghiệp lớn trên sàn – những thứ mà các nhà đầu tư mới, nhỏ lẻ thường khó tiếp cận và không đủ thời gian nghiên cứu.

(Nguồn tin: dautu.vndirect)

iCopy - Nền tảng đầu tư cộng đồng tại TechcomSecurities

iCopy là công cụ giúp các khách hàng cá nhân (iCopier) tự động sao chép các giao dịch từ iTrader - nhà đầu tư tài năng mà họ lựa chọn. Khi chọn một iTrader và nhấn nút “Sao chép”, hệ thống sẽ tự động sao chép các lệnh giao dịch của iTrader mỗi khi iTrader giao dịch thành công chứng khoán.

Hiện tại, iCopy của TCBS (TechcomSecurities) đang được áp dụng cho hai sản phẩm chính: Cổ phiếu (iCopy Cơ sở) và Chứng khoán phái sinh (iCopy Phái sinh).

iCopy của TCBS mang lại nhiều lợi ích cho nhà tài chính đầu tư:

• Tiết kiệm thời gian: Với những người bận rộn, không có nhiều thời gian theo dõi thị trường, iCopy giúp họ dễ dàng sao chép các giao dịch của các iTrader, thay vì tự mình theo dõi và ra quyết định đầu tư.
• Dễ sử dụng: Ngay cả những nhà đầu tư không chuyên về lĩnh vực chứng khoán cũng có thể tham gia và hưởng lợi ích từ iCopy, nhờ giao diện đơn giản và dễ sử dụng của hệ thống.
• Gia tăng lợi nhuận: iCopy giúp nhà đầu tư tham gia đầu tư một cách hiệu quả, bằng cách theo chân các iTrader và thu được lợi nhuận từ giao dịch thành công mà không cần có kiến thức chuyên sâu về thị trường.

Như vậy, chứng khoán phái sinh là một hình thức đầu tư có thể mang đến lợi nhuận hấp dẫn. Tuy nhiên, lợi nhuận cao cũng đi kèm với rủi ro cao nên các nhà tài chính đầu tư cần hết sức cẩn trọng trong các quyết định của mình.

Xem thêm

Có 10 đồng thì mang 9,5 đồng đi đầu tư: Bí kíp gì khiến "phú bà" này dám "mạnh tay" khi đầu tư chứng khoán như vậy?

Chứng khoán Việt Nam có đủ yếu tổ để tăng trưởng tốt: Nhận định từ nhà đầu tư cá mập