Nhà đất được bố mẹ để lại, làm sao để phân chia và thừa kế?

Trong cuộc sống, việc thừa kế tài sản từ bố mẹ là một phần không thể tránh khỏi và cũng là thách thức lớn đối với nhiều gia đình, đặc biệt là khi tài sản là nhà đất. Không chỉ đòi hỏi sự minh bạch và công bằng trong việc phân chia, mà còn yêu cầu kiến thức và hiểu biết về các quy định pháp luật liên quan. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu các vấn đề quan trọng liên quan đến việc thừa kế nhà đất từ bố mẹ và cách phân chia một cách công bằng nhất.

Theo quy định, người thừa kế có thể được hưởng thừa kế nhà đất theo di chúc, theo pháp luật hoặc cả hai cách.

Chia nhà đất theo di chúc

Hình thức di chúc

Di chúc là di chúc miệng hoặc bằng văn bản. Theo Điều 628 luật Dân sự 2015, di chúc văn bản gồm:

• Di chúc bằng văn bản không có sự chứng nhận.
• Di chúc bằng văn bản được chứng nhận bởi người làm chứng.
• Di chúc văn bản đã được công chứng.
• Di chúc văn bản đã được chứng thực.

Di chúc cần hợp lệ theo quy định của pháp luật (Nguồn: VietNamNet)

Lưu ý: Điều 629 của Bộ luật Dân sự 2015 quy định trường hợp một người đang đối mặt với nguy cơ tử vong và không thể lập di chúc bằng văn bản, họ có thể lập di chúc miệng. Sau 3 tháng từ thời điểm lập di chúc bằng miệng, nếu người lập di chúc vẫn sống, minh mẫn, và sáng suốt, di chúc miệng sẽ được coi là không còn giá trị.

Di chúc hợp pháp khi nào?

Điều 630 trong Bộ luật Dân sự 2015 quy định rằng một di chúc được coi là hợp pháp khi nó đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

• Người lập di chúc phải tỉnh táo và sáng suốt trong quá trình lập di chúc, không bị lừa dối, đe dọa, hoặc bị ép buộc;
• Nội dung của di chúc không vi phạm các quy định của pháp luật, không xâm phạm vào đạo đức xã hội; hình thức lập di chúc không vi phạm các quy định của luật.

Cách chia nhà đất thừa kế theo di chúc

Theo quy định tại Khoản 2 của Điều 626 trong Bộ Luật Dân sự 2015, người lập di chúc được quyền phân chia tài sản cho người thừa kế. Nói cách khác, phần di sản nhà đất mà người thừa kế có thể nhận phụ thuộc vào nội dung của di chúc nếu di chúc đó được coi là hợp pháp.

Lưu ý: Người thừa kế không bị phụ thuộc vào nội dung của di chúc.

Theo Khoản 1 Điều 644 Luật Dân sự 2015:

"1. Các cá nhân sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba của một người thừa kế theo quy định nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc ủy quyền cho việc nhận di sản hoặc chỉ được nhận một phần di sản ít hơn hai phần ba đó:

1. a) Cha mẹ, con chưa thành niên, vợ chồng;
2. b) Con đã thành niên nhưng không thể lao động vì không có khả năng."

Do đó, con chưa thành niên, cha mẹ, vợ chồng và con thành niên nhưng không thể lao động của người lập di chúc sẽ được hưởng phần di sản thừa kế bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo quy định của pháp luật nếu không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ được hưởng một phần di sản ít hơn 2/3 suất đó.

Tùy hàng thừa kế mà sẽ chia nhà đất theo từng phần khác nhau (Nguồn: Bao phu nu)

Quy định về việc người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc không áp dụng cho người từ chối nhận tài sản hoặc không được hưởng di sản.

Ví dụ: Ông A và bà B là vợ chồng và có tài sản chung là một căn nhà trị giá 2 tỷ đồng. Trước khi qua đời, ông A đã lập di chúc chỉ để lại toàn bộ tài sản cho con trai (cha mẹ ông A đã qua đời).

Mặc dù không được ông A ủy quyền nhận di sản theo di chúc, bà B vẫn được hưởng theo quy định của pháp luật vì là người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc theo quy định tại Điều 644 của Bộ Luật Dân sự 2015. Phần di sản mà bà B được hưởng như sau:

• Phần di sản thừa kế của ông A là 1 tỷ đồng (do nhà là tài sản chung nên chia đôi).
• Nếu chia thừa kế theo quy định của pháp luật, người thừa kế của ông A thuộc hàng thừa kế thứ nhất là con trai và bà B, mỗi suất thừa kế là 500 triệu đồng. Theo Khoản 1 của Điều 644 của Bộ Luật Dân sự 2015, bà B được hưởng phần di sản bằng 2/3 suất thừa kế. Do đó, dù ông A không cho bà B hưởng di sản theo di chúc, bà B vẫn được hưởng di sản thừa kế với trị giá là 333.33 triệu đồng.

Chia nhà đất theo pháp luật

Chia di sản theo pháp luật khi nào?

Theo quy định tại Khoản 1 của Điều 650 trong Bộ Luật Dân sự 2015, việc chia nhà đất theo quy định của pháp luật xảy ra trong các trường hợp sau:

• Không có di chúc.
• Di chúc không hợp pháp.
• Những người thừa kế theo di chúc qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan/tổ chức được nhận thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
• Những người được chỉ định trở thành người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng tài sản hoặc từ chối nhận tài sản.

Tài sản được chia theo pháp luật khi không có di chúc (Nguồn: Hãng luật NPLaw)

Bên cạnh đó, thừa kế theo quy định của pháp luật cũng áp dụng đối với các phần di sản là nhà đất trong các trường hợp sau:

• Phần di sản không được chia trong di chúc.
• Phần di sản liên quan đến phần của di chúc không được pháp luật công nhận.
• Phần di sản liên quan đến người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan hoặc tổ chức được chỉ định nhận thừa kế theo di chúc nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Đối tượng được hưởng tài sản theo pháp luật

Dựa trên quy định của Điều 649 và Điều 651 trong Bộ Luật Dân sự 2015, người được hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật là những người thuộc vào diện thừa kế và hàng thừa kế.

• Diện thừa kế: Bao gồm những người có mối quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng với người để lại di sản.

Lưu ý: Quan hệ nuôi dưỡng bao gồm con nuôi, cha nuôi, mẹ nuôi.

• Hàng thừa kế:

Theo Khoản 1 của Điều 651 trong Bộ Luật Dân sự 2015, hàng thừa kế được xác định theo thứ tự sau:

"a) Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ, chồng, cha ruột, mẹ ruột, cha nuôi, mẹ nuôi, con ruột, con nuôi của người đã qua đời;

1. b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông, bà nội, ông, bà ngoại, anh, chị, em ruột của người lập di chúc; cháu ruột của người qua đời mà người đã qua đời là ông, bà nội, ông, bà ngoại;
2. c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, ngoại của người qua đời; bác, chú, cậu, cô, dì ruột của người qua đời; cháu ruột của người đã qua đời mà người đã qua đời là bác, chú, cậu, cô, dì; chắt ruột của người đã qua đời mà người đã qua đời là cụ nội, ngoại".

Lưu ý: Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế khi không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã qua đời, bị mất quyền hưởng thừa kế hoặc từ chối nhận thừa kế ( Khoản 3 Điều 651 Luật Dân sự 2015).

Chia nhà đất như thế nào?

Theo quy định tại Khoản 2 của Điều 651 trong Bộ Luật Dân sự 2015:

“Các người thừa kế cùng thuộc vào một hàng sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau.”

Do đó, khi nhà đất được chia thừa kế theo quy định của pháp luật, các người thừa kế sẽ được nhận phần di sản bằng nhau.

Trong việc thừa kế nhà đất mà bố mẹ để lại, quy trình phân chia và thừa kế là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự hiểu biết về quy định pháp lý. Để giải quyết vấn đề này, việc tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư hoặc chuyên gia pháp luật là cực kỳ quan trọng. 

Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, OneHousing không chịu trách nhiệm về những trường hợp tự ý áp dụng mà không có sự tư vấn của Pro Agent.

Xem thêm

Những loại giấy tờ cần chuẩn bị khi nhận thừa kế đất đai

Xử lý thế nào khi đất thừa kế tăng thêm sau đo đạc?