Chính sách tài khóa và vai trò của chính sách tài khóa trong nền kinh tế

Trong bối cảnh kinh tế hiện đại, chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng như một công cụ đắc lực giúp chính phủ điều tiết và định hướng nền kinh tế. Bằng cách sử dụng các biện pháp can thiệp vào thuế và chi tiêu công, chính sách tài khóa có khả năng tác động mạnh mẽ đến các hoạt động kinh tế, từ đó đạt được các mục tiêu vĩ mô như ổn định kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững.

Khái niệm chính sách tài khóa: Công cụ điều tiết nền kinh tế của Chính phủ

Chính sách tài khóa là một trong những công cụ chủ yếu mà Chính phủ sử dụng để quản lý và điều chỉnh nền kinh tế vĩ mô. Hiểu đơn giản, chính sách tài khóa liên quan đến việc điều chỉnh chi tiêu của chính phủ và thu ngân sách nhằm tác động lên các yếu tố kinh tế như tăng trưởng, lạm phát, và mức độ thất nghiệp. Bằng cách này, Chính phủ có thể thúc đẩy hoặc kiềm chế các hoạt động kinh tế để đạt được các mục tiêu kinh tế và xã hội đề ra.

Lưu ý:

• Chính sách tài khóa chỉ được thực hiện bởi Chính phủ, các cấp chính quyền địa phương không có thẩm quyền này.
• Việc thực hiện chính sách tài khóa cần được cân nhắc kỹ lưỡng và dựa trên tình hình thực tế của nền kinh tế để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Hiểu rõ về chính sách tài khóa sẽ giúp chúng ta có cái nhìn tổng quan hơn về cách thức chính phủ điều hành nền kinh tế và những tác động của nó đến cuộc sống của mỗi người dân.

Chính sách tài khóa là một công cụ quan trọng của chính phủ để điều tiết nền kinh tế (Nguồn: Tạp chí Tài chính)

Hai loại chính sách tài khóa và tác động đến nền kinh tế

Có hai loại chính sách tài khóa chính, mỗi loại tác động theo hai hướng ngược chiều nhau đến nền kinh tế vĩ mô: chính sách tài khóa mở rộng và chính sách tài khóa thắt chặt.

Chính sách tài khóa mở rộng (Expansionary Fiscal Policy)

Còn được gọi là chính sách tài khóa thâm hụt, chính sách này nhằm mục đích kích thích tăng trưởng kinh tế và tăng tổng cầu. Chính phủ thực hiện bằng cách:

• Tăng chi tiêu chính phủ: Đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, an sinh xã hội,... tạo thêm việc làm và thúc đẩy sản xuất.
• Giảm thuế: Giảm thuế thu nhập cá nhân, thuế doanh nghiệp để khuyến khích tiêu dùng và đầu tư.

Chính sách này thường được áp dụng khi nền kinh tế đang suy thoái, tăng trưởng chậm, tỷ lệ thất nghiệp cao. Tuy nhiên, việc tăng chi tiêu công và giảm thuế có thể dẫn đến thâm hụt ngân sách và gia tăng nợ công.

Chính sách tài khóa thắt chặt (Contractionary Fiscal Policy)

Chính sách này nhằm mục đích kiềm chế lạm phát và ổn định nền kinh tế. Chính phủ thực hiện bằng cách:

• Giảm chi tiêu chính phủ: Cắt giảm các khoản chi tiêu không cần thiết, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên.
• Tăng thuế: Tăng thuế thu nhập, thuế tiêu thụ đặc biệt để giảm sức mua và kiểm soát lạm phát.

Chính sách này thường được sử dụng khi nền kinh tế đang phát triển quá nóng, lạm phát cao, thiếu ổn định. Tuy nhiên, việc giảm chi tiêu công và tăng thuế có thể làm giảm tăng trưởng kinh tế và gây ra tình trạng suy thoái.

Chính sách tài khóa mở rộng và thắt chặt là hai công cụ quan trọng giúp chính phủ điều tiết nền kinh tế. Việc lựa chọn và áp dụng chính sách nào phụ thuộc vào tình hình kinh tế cụ thể và mục tiêu mà chính phủ muốn đạt được. Sự kết hợp hài hòa giữa hai chính sách này sẽ giúp duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế.

Chính sách tài khóa thắt chặt (Nguồn: FTV)

2 công cụ thi hành chính sách tài khóa

Để triển khai chính sách tài khóa, Chính phủ chủ yếu sử dụng hai công cụ chính: chi tiêu chính phủ và thuế. Mỗi công cụ đều có cách thức tác động và vai trò riêng biệt đối với nền kinh tế.

Chi tiêu chính phủ

Chi tiêu chính phủ bao gồm hai loại chính: chi mua hàng hóa và dịch vụ, và chi chuyển nhượng.

- Chi mua hàng hóa và dịch vụ:

Chính phủ sử dụng ngân sách để đầu tư vào các dự án quốc phòng, xây dựng cơ sở hạ tầng, và trả lương cho công chức.

Ví dụ như việc xây dựng đường xá, cầu cống hoặc trang bị các cơ sở y tế và giáo dục. Các khoản chi tiêu này trực tiếp tăng cầu hàng hóa và dịch vụ, từ đó tăng tổng cầu nền kinh tế.

- Chi chuyển nhượng:

Chính phủ chi ngân sách cho các khoản trợ cấp những nhóm người dễ bị tổn thương trong xã hội như người khuyết tật, người nghèo, bệnh binh, thương binh, v.v.

Các khoản trợ cấp này tăng thu nhập khả dụng của người dân, giúp họ cải thiện mức sống và tăng khả năng chi tiêu. Khi chi tiêu của người dân tăng, tổng cầu cũng tăng theo, hỗ trợ kích thích kinh tế phát triển.

Tác động của chi tiêu chính phủ:

• Chi tiêu tăng: Kích thích tổng cầu của nền kinh tế, từ đó thúc đẩy sản xuất và tạo ra việc làm, giúp nền kinh tế phục hồi và tăng trưởng.
• Chi tiêu giảm: Giảm tổng cầu, giúp kiểm soát lạm phát và ổn định nền kinh tế khi phát triển quá nóng.

Thuế

Thuế là khoản thu của Nhà nước bắt buộc đối với cá nhân và tổ chức nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước vì lợi ích chung. Thuế gồm hai loại: thuế trực thu và thuế gián thu.

- Thuế trực thu:

Đánh trực tiếp vào tài sản và thu nhập của người chịu thuế. Người chịu thuế cũng là người nộp thuế.

Bao gồm các loại thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế thừa kế, thuế tài sản, và thuế đất.

Ví dụ, thuế thu nhập cá nhân được trừ trực tiếp từ khoản lương của người lao động.

- Thuế gián thu:

Điều tiết gián tiếp thông qua giá cả dịch vụ và hàng hóa. Người chịu thuế không trực tiếp nộp thuế mà khoản thuế được tính vào giá bán sản phẩm.

Bao gồm các loại thuế như thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế xuất khẩu, và thuế nhập khẩu

Ví dụ, khi mua hàng hóa chịu thuế VAT, người mua phải trả thêm 8-10% giá trị sản phẩm là thuế VAT, nhưng nhà sản xuất là người nộp thuế đó cho Nhà nước.

Tác động của thuế:

• Thuế tăng: Giảm thu nhập khả dụng của người dân, làm giảm tổng cầu, từ đó giảm GDP và kiểm soát lạm phát.
• Thuế giảm: Tăng thu nhập khả dụng, kích thích chi tiêu của người dân, làm tăng tổng cầu và GDP.

Cả chi tiêu chính phủ và thuế đều là các công cụ quan trọng trong việc triển khai chính sách tài khóa. Chi tiêu chính phủ là khoản chi ra để kích thích hoặc kiềm chế tổng cầu, trong khi thuế là khoản thu vào để điều chỉnh thu nhập và chi tiêu của nền kinh tế. Việc kết hợp linh hoạt hai công cụ này sẽ giúp Chính phủ đạt được mục tiêu kinh tế vĩ mô, bao gồm tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát, và đảm bảo công bằng xã hội.

Thuế thu nhập cá nhân là một loại thuế trực thu (Nguồn: Luật sư 247)

Vai trò của chính sách tài khóa đối với nền kinh tế

Chính sách tài khóa có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc điều hành và quản lý nền kinh tế vĩ mô. Thông qua việc sử dụng hai công cụ chính là chi tiêu chính phủ và thuế, chính sách tài khóa có thể thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế và đảm bảo sự phát triển bền vững. Dưới đây là bốn vai trò chính của chính sách tài khóa đối với nền kinh tế:

Chính sách tài khóa giúp thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế và đảm bảo sự phát triển bền vững (Nguồn: Vneconomy)

Tác động đến toàn bộ nền kinh tế trong mọi trường hợp

Chính sách tài khóa là một công cụ hữu hiệu giúp Chính phủ có thể tác động đến toàn bộ nền kinh tế, bất kể đó là trong giai đoạn thịnh vượng hay khủng hoảng:

• Ổn định kinh tế: Trong những thời kỳ kinh tế biến động, như suy thoái hoặc hoảng loạn tài chính, chính sách tài khóa có thể giúp ổn định tình hình bằng cách tăng chi tiêu công hoặc giảm thuế.
• Kích thích kinh tế: Trong giai đoạn kinh tế suy thoái, chính phủ có thể sử dụng chính sách tài khóa mở rộng để kích thích tổng cầu, thúc đẩy sản xuất và tạo việc làm.

Phân bổ hiệu quả các nguồn lực kinh tế

Chính sách tài khóa còn giúp Chính phủ phân bổ hiệu quả các nguồn lực trong nền kinh tế:

• Phát triển lĩnh vực trọng tâm: Chính phủ có thể tập trung đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng như hạ tầng, giáo dục, y tế, và công nghệ cao để thúc đẩy phát triển bền vững và dài hạn.
• Hiệu quả sử dụng ngân sách: Sử dụng ngân sách một cách có kế hoạch và hợp lý giúp tối ưu hóa các nguồn lực và tăng cường hiệu quả đầu tư công.

Phân phối và tái phân phối tổng sản phẩm quốc dân

Một vai trò quan trọng khác của chính sách tài khóa là giúp phân phối và tái phân phối tổng sản phẩm quốc dân:

• Công bằng xã hội: Chính phủ có thể sử dụng chính sách thuế và chi tiêu công để giảm bất bình đẳng thu nhập và tạo ra một môi trường kinh tế công bằng hơn.
• Hỗ trợ các nhóm yếu thế: Các khoản chi chuyển nhượng, trợ cấp cho người nghèo, người khuyết tật, và các nhóm dễ bị tổn thương khác giúp cải thiện mức sống và tạo điều kiện thuận lợi cho những người này tham gia vào nền kinh tế.

Thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế

Mục tiêu cơ bản nhất của chính sách tài khóa là đạt được tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững:

• Tăng trưởng GDP: Bằng cách kích thích tổng cầu và đầu tư công, chính sách tài khóa có thể thúc đẩy tăng trưởng GDP.
• Tạo việc làm: Chính sách tài khóa mở rộng, thông qua tăng chi tiêu công và giảm thuế, giúp tạo ra nhiều cơ hội việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp.
• Thu hút đầu tư: Một môi trường kinh tế ổn định và chắc chắn, được tạo ra bởi chính sách tài khóa hợp lý, sẽ thu hút đầu tư từ cả trong và ngoài nước, góp phần tăng cường tính cạnh tranh và phát triển bền vững.

Tóm lại, chính sách tài khóa là công cụ quản lý kinh tế vĩ mô vô cùng quan trọng, giúp Chính phủ điều chỉnh và ổn định nền kinh tế một cách hiệu quả. Thông qua việc sử dụng chi tiêu chính phủ và thuế, chính sách tài khóa đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phân bổ nguồn lực, phân phối thu nhập và tạo ra một môi trường kinh tế ổn định và bền vững. Việc áp dụng linh hoạt và đúng đắn các biện pháp tài khóa sẽ đóng góp quan trọng vào sự phát triển toàn diện và bền vững của nền kinh tế quốc gia.

Xem thêm

Chỉ báo CCI trong đầu tư chứng khoán

Chỉ báo On Balance Volume (OBV) trong chứng khoán là gì?