Tổng hợp những sản phẩm trên thị trường chứng khoán Việt Nam mà nhà đầu tư cần biết

Thị trường chứng khoán là một lĩnh vực rộng lớn với nhiều loại danh mục đầu tư. Điều này đã gây rất nhiều khó khăn cho các nhà đầu tư mới khi họ bắt đầu tìm hiểu. Tuy nhiên, để đơn giản hóa quá trình tiếp cận, các chuyên gia tài chính đã chia các sản phẩm đầu tư trên thị trường chứng khoán thành chứng khoán cơ sở, chứng khoán phái sinh và chứng chỉ quỹ ETFs. Việc hiểu rõ từng loại sản phẩm này sẽ giúp nhà đầu tư chứng khoán từng bước xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả và phù hợp với mục tiêu tài chính của mình.

Chứng khoán cơ sở

Khái niệm 

Chứng khoán cơ sở là những cổ phiếu niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán tại Việt Nam, bao gồm các cổ phiếu thuộc chỉ số VN30 hoặc HNX30, hoặc các chỉ số tương đương thay thế. Những cổ phiếu này phải có giá trị vốn hóa thị trường bình quân hàng ngày trong 6 tháng gần nhất đạt ít nhất 5000 tỷ đồng tính đến ngày chốt dữ liệu xem xét.

Ở phạm vi rộng hơn, chứng khoán cơ sở hiểu là cổ phiếu, chỉ số, trái phiếu, lãi suất, tiền tệ hoặc hàng hóa. Những tài sản này đóng vai trò làm tham chiếu cho việc tạo ra các công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai, ETFs hoặc hợp đồng quyền chọn.

Chứng khoán cơ sở đóng vai trò làm tham chiếu cho việc tạo ra các công cụ phái sinh (Nguồn: Tapchitaichinh)

Phân loại 

Ở thị trường Việt Nam, chứng khoán cơ sở bao gồm hai loại chính:

• Cổ phiếu phổ thông: Đây là những cổ phiếu được giao dịch trên các sàn chứng khoán, chẳng hạn như các cổ phiếu ở VIC, VNM, VCB,…
• Trái phiếu: Đây là loại chứng khoán quy định nghĩa vụ của công ty phát hành phải thanh toán một khoản tiền xác định.

Đặc điểm

• Chứng khoán cơ sở thường có mức độ thanh khoản cao, có thể được mua bán dễ dàng trên thị trường.
• Cổ phiếu mang lại tiềm năng lợi nhuận cao hơn nhưng cũng đi kèm với rủi ro lớn hơn, trong khi trái phiếu thường an toàn hơn nhưng lợi nhuận thấp hơn.
• Người sở hữu chứng khoán cơ sở có các quyền lợi khác nhau tùy thuộc vào loại chứng khoán. Chẳng hạn, cổ đông có quyền biểu quyết trong công ty cổ phần, còn người sở hữu trái phiếu thì không.

Lợi ích của việc đầu tư vào chứng khoán cơ sở

• Mang lại lợi nhuận lớn từ việc tăng giá trị cổ phiếu.
• Cung cấp thu nhập cố định từ lãi suất định kỳ.
• Cung cấp cơ hội đa dạng hóa đầu tư, giúp giảm rủi ro tổng thể của danh mục đầu tư.

Rủi ro của việc đầu tư vào chứng khoán cơ sở

• Giá trị của chứng khoán cơ sở có thể giảm do các biến động trên thị trường tài chính.
• Đối với trái phiếu, có rủi ro rằng công ty hoặc chính phủ phát hành trái phiếu không thể thanh toán lãi suất hoặc vốn gốc đúng hạn.
• Một số chứng khoán có thể không dễ dàng mua bán trên thị trường, dẫn đến khó khăn khi cần chuyển đổi thành tiền mặt.

Chứng khoán phái sinh

Khái niệm

Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Chúng quy định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng về thanh toán và chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai.

Chứng khoán phái sinh thuộc vào giá của một tài sản cơ sở (Nguồn: Vnbusiness)

Phân loại

Chứng khoán phái sinh ở Việt Nam bao gồm hai loại chính:

• Hợp đồng tương lai chỉ số VN30: Đại diện cho 30 mã cổ phiếu hàng đầu thị trường với vốn hóa lớn và thanh khoản cao. Đây là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên tại Việt Nam, được niêm yết trên sàn HOSE. Hợp đồng này được điều chỉnh theo tỷ lệ khối lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng.
• Chứng quyền: Một loại chứng khoán có tài sản đảm bảo từ công ty chứng khoán phát hành, có đặc điểm tương tự như một hợp đồng quyền chọn.

Đặc điểm 

• Chứng khoán phái sinh cho phép nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy để kiểm soát một tài sản có giá trị lớn hơn bằng một số tiền nhỏ.
• Các công cụ phái sinh được dùng để bảo vệ chống lại rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở.
• Nhà đầu tư có thể để đặt cược vào sự biến động giá của tài sản cơ sở và tìm kiếm lợi nhuận bằng cách sử dụng chứng khoán phái sinh. 
• Giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào giá trị của tài sản cơ sở, vì vậy, biến động giá của tài sản cơ sở sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của chứng khoán phái sinh.

Lợi ích của đầu tư chứng khoán phái sinh 

• Giúp nhà đầu tư bảo vệ danh mục đầu tư khỏi các rủi ro giá cả, lãi suất, hoặc tỷ giá hối đoái.
• Mang lại cơ hội lợi nhuận cao từ việc đầu tư một số tiền nhỏ.
• Cung cấp nhiều lựa chọn chiến lược đầu tư khác nhau, phù hợp với mục tiêu và khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư.

Rủi ro của của đầu tư chứng khoán phái sinh 

• Sử dụng đòn bẩy có thể dẫn đến thua lỗ lớn hơn so với số tiền đầu tư ban đầu nếu giá tài sản cơ sở di chuyển ngược lại dự đoán.
• Một số công cụ phái sinh có thể không dễ dàng mua bán trên thị trường, dẫn đến khó khăn khi cần đóng vị thế.
• Đối với các hợp đồng không giao dịch trên sàn chính thức, có rủi ro rằng bên đối tác không thực hiện được nghĩa vụ của mình.

Chứng chỉ quỹ ETFs

Khái niệm

Chứng chỉ quỹ ETFs là một tập hợp các chứng khoán được niêm yết trên sàn, thường là theo chỉ số cơ sở như chỉ số chung, chỉ số ngành hoặc theo chiến lược của nhà tạo lập. 

ETFs là một loại quỹ đầu tư thụ động được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán như cổ phiếu, kết hợp các đặc điểm của cả quỹ mở và cổ phiếu, mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư. 

Chứng chỉ quỹ ETFs mang đến những ưu và nhược điểm gì cho những người đầu tư chứng khoán (Nguồn: Vib)

Phân loại

Ở Việt Nam, ETFs được phân làm 2 loại:

• ETFs ngoại: Là các ETFs có công ty quản lý quỹ và nhà tạo lập là các tổ chức nước ngoài như Vaneck, FTSE,…
• ETFs nội: Là các ETFs có công ty quản lý quỹ và nhà tạo lập là các tổ chức trong nước như VFM, SSIAM,…

Đặc điểm

• ETFs giao dịch giống như cổ phiếu, có thể mua bán trên sàn giao dịch chứng khoán và giá thay đổi liên tục theo ngày.
• Mỗi ETFs đại diện cho một rổ tài sản, bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa hoặc các tài sản khác, giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư mà không cần mua từng tài sản riêng lẻ.
• ETFs thường có chi phí quản lý thấp hơn so với các quỹ tương hỗ do quản lý thụ động và theo dõi chỉ số nhất định.
• ETFs có tính thanh khoản cao hơn so với một số quỹ khác, cho phép nhà đầu tư dễ dàng mua và bán theo nhu cầu.
• Hầu hết các ETFs công bố danh mục đầu tư hàng ngày, giúp nhà đầu tư biết chính xác những tài sản nào mà họ đang sở hữu thông qua ETFs.

Lợi ích của việc đầu tư vào chứng chỉ quỹ ETFs

• Có thể mua bán ETFs bất cứ lúc nào trong giờ giao dịch.
• Chi phí quản lý thấp hơn và không có phí mua lại, giúp giảm chi phí đầu tư tổng thể.
• Mang lại sự đa dạng hóa tương đương với việc sở hữu nhiều cổ phiếu hoặc trái phiếu khác nhau.
• Các ETFs cung cấp thông tin rõ ràng về các tài sản mà chúng nắm giữ, giúp nhà đầu tư theo dõi và đánh giá dễ dàng.

Rủi ro của việc đầu tư vào chứng chỉ quỹ ETFs

• Giá trị của ETFs sẽ biến động theo giá trị của các tài sản cơ sở, do đó, chúng vẫn chịu ảnh hưởng của rủi ro thị trường.
• Một số ETFs có thể không có thanh khoản cao, làm cho việc mua hoặc bán chứng chỉ quỹ khó khăn và chi phí hơn trong các thị trường ít giao dịch.
• ETFs có thể không hoàn toàn theo dõi chính xác chỉ số cơ sở của chúng, dẫn đến sự chênh lệch giữa hiệu suất của ETF và chỉ số cơ sở.

Như vậy, bài viết trên đã tổng hợp những sản phẩm trên thị trường chứng khoán Việt Nam mà các nhà đầu tư cần phải biết. Từ chứng khoán cơ sở, chứng khoán phái sinh cho đến chứng chỉ quỹ ETFs, mỗi loại sản phẩm đều có đặc điểm riêng biệt, mang lại nhiều cơ hội đầu tư và lựa chọn cho nhà đầu tư. Qua việc hiểu rõ về từng loại sản phẩm, nhà đầu tư có thể xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp và đạt được mục tiêu tài chính hiệu quả.

Xem thêm

Thay vì mua, người trẻ tại Hà Nội lựa chọn thuê chung cư để giảm áp lực tài chính

Giới trẻ: Thế hệ học quản lý tài chính và đầu tư bắt đầu từ số 0