Tìm hiểu về đấu giá kiểu Hà Lan và cách thức đấu kiểu Ha Lan trong IPO diễn ra như thế nào?

Trong những năm gần đây, nhà đầu tư thường nghe đến các đợt IPO quy mô lớn của các công ty khởi nghiệp. Để xác định giá cổ phiếu một cách công bằng và hiệu quả, nhiều công ty đã lựa chọn hình thức đấu giá kiểu Hà Lan. Vậy, đấu giá kiểu Hà Lan là gì và tại sao nó lại được ưa chuộng trong các IPO đến vậy? Cùng tìm hiểu nhanh những kiến thức đầu tư tổng hợp ngay sau đây.

Khái niệm đấu giá kiểu Hà Lan

Đấu giá kiểu Hà Lan là một hình thức đấu giá công khai độc đáo, trong đó giá bán khởi điểm được đặt ở mức cao nhất và dần giảm xuống. Người đấu giá sẽ đặt giá thầu của mình và người đầu tiên chấp nhận mức giá cuối cùng sẽ là người trúng cuộc.

Nếu có nhiều người cùng chấp nhận mức giá cuối cùng, phương thức bốc thăm ngẫu nhiên thường được sử dụng để quyết định người chiến thắng cuối cùng.

Đấu giá kiểu Hà Lan là hình thức đấu giá giảm dần (Nguồn: VILAS)

Ví dụ, giá khởi điểm của sản phẩm là 1.000.000 VNĐ. Mức giá này sẽ dần giảm xuống cho đến khi có người chấp nhận. Nếu giá giảm xuống còn 800.000 VNĐ, có một người đồng ý mua thì phiên đấu giá kết thúc ngay lập tức.

Đấu giá kiểu Hà Lan không chỉ được áp dụng trong các trường hợp bán hàng hóa mà còn được sử dụng rộng rãi trong các đợt IPO, như trường hợp của cổ phiếu VCB. Hình thức đấu giá giảm dần này đặc biệt phù hợp với việc bán các sản phẩm đồng nhất, số lượng lớn hoặc có hạn sử dụng ngắn.

Ngoài ra, nó còn là công cụ hữu ích để xác định giá chào bán tối ưu cho các đợt phát hành chứng khoán. Các cơ quan chính phủ cũng thường áp dụng hình thức đấu giá này để phát hành Tín phiếu kho bạc, Trái phiếu kho bạc trung hạn và dài hạn.

Đấu giá kiểu Hà Lan trong IPO diễn ra như thế nào?

Trong đấu giá kiểu Hà Lan, quyền định đoạt giá cuối cùng không thuộc về công ty phát hành mà được giao cho chính thị trường. Thay vì đưa ra một mức giá cố định, công ty chỉ xác định số lượng cổ phiếu cần bán.

Các nhà đầu tư sẽ chủ động đưa ra mức giá mà họ sẵn sàng trả để sở hữu cổ phiếu. Qua đó, thị trường sẽ tự hình thành một mức giá cân bằng giữa cung và cầu.

Cụ thể, mỗi nhà đầu tư sẽ đặt một mức giá cho số lượng cổ phiếu mong muốn. Sau khi thu thập tất cả các mức giá, các đơn đặt hàng sẽ được sắp xếp theo thứ tự giảm dần.

Khi tổng số lượng cổ phiếu được đặt mua bằng với số lượng cổ phiếu chào bán, đơn vị phát hành sẽ chốt giá. Mức giá cuối cùng sẽ là mức giá thấp nhất trong các mức giá mà nhà đầu tư đã đưa ra. Điều đặc biệt là tất cả các nhà đầu tư trúng đấu giá đều mua được cổ phiếu với cùng một mức giá này để đảm bảo tính công bằng.

Quyền định giá cuối cùng được giao cho chính thị trường (Nguồn: AzFin)

Ví dụ: Một công ty đang chào bán 500 cổ phiếu trong đợt IPO bằng hình thức đấu giá kiểu Hà Lan. Danh sách tham gia đấu giá gồm:

Danh sách người mua được sắp xếp theo mức giá giảm dần như sau:

• Nhà đầu tư B: 250 cổ phiếu với giá 300.000 VNĐ/cổ phiếu (Số cổ phiếu còn lại là 500 - 250 = 250)
• Nhà đầu tư C: 150 cổ phiếu với giá 200.000 VNĐ/cổ phiếu (Số cổ phiếu còn lại là 250 - 150 = 100)
• Nhà đầu tư D: 100 cổ phiếu với giá 180.000 VNĐ/cổ phiếu (Số cổ phiếu còn lại là 100 - 100 = 0)

Với tổng số cổ phiếu chào bán là 500, khi đến lượt đơn đặt hàng của nhà đầu tư D, tổng số cổ phiếu đã được đặt mua sẽ bằng với số lượng cổ phiếu chào bán. Do đó, giá cuối cùng của đợt IPO sẽ là 180.000 VNĐ/cổ phiếu. Tất cả các nhà đầu tư B, C và D sẽ mua được cổ phiếu với mức giá này. Nhà đầu tư A sẽ không mua được cổ phiếu trong đợt IPO lần này.

Lợi ích và hạn chế của đấu giá kiểu Hà Lan

Từ những kiến thức đầu tư tổng hợp, có thể thấy hình thức này mang nhiều ưu điểm nổi bật, nhưng cũng đi kèm với một số hạn chế nhất định.

Ưu điểm

Dưới đây là các ưu điểm của hình thức đấu giá kiểu Hà Lan.

Giảm phí giao dịch

Sử dụng đấu giá kiểu Hà Lan có thể giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch trong quá trình IPO. Trong phương thức IPO truyền thống, các ngân hàng đầu tư thường đảm nhận nhiều vai trò quan trọng như tổ chức roadshow, định giá và phân phối cổ phiếu. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phát hành phải trả một khoản phí khá lớn cho các dịch vụ này.

Khi áp dụng đấu giá kiểu Hà Lan, vai trò của các ngân hàng đầu tư sẽ được tinh giản. Việc định giá sẽ được thực hiện dựa trên cơ chế thị trường, qua đó giảm thiểu sự can thiệp của các bên thứ ba, góp phần tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp.

Bảo đảm tính công bằng và minh bạch

Một số nhà đầu tư tổ chức đã tận dụng cơ hội chênh lệch giữa giá chào bán và giá niêm yết để thu lợi nhuận ngắn hạn. Họ thường mua một lượng lớn cổ phiếu với giá ưu đãi trong đợt chào bán ban đầu, sau đó bán ngay khi cổ phiếu được niêm yết.

Tuy nhiên, cơ chế đấu giá kiểu Hà Lan đã được thiết kế để hạn chế tối đa tình trạng này. Theo quy tắc của đấu giá giảm dần, cổ phiếu sẽ được phân bổ cho các nhà đầu tư theo thứ tự giảm dần của mức giá đặt mua, không phân biệt quy mô hay danh tính của nhà đầu tư.

Điều này đảm bảo rằng tất cả các nhà đầu tư, dù là tổ chức lớn hay cá nhân nhỏ lẻ, đều có cơ hội mua được cổ phiếu với cùng một mức giá, tạo ra một sân chơi công bằng cho tất cả mọi người.

Trong khi đó, với phương thức IPO truyền thống, giá chào bán vẫn có thể được quyết định thông qua các cuộc đàm phán giữa công ty và các nhà đầu tư tổ chức.

Tăng sức cạnh tranh

Mặc dù mục tiêu của đấu giá kiểu Hà Lan là bảo vệ người mua khỏi việc trả giá quá cao, nhưng thực tế cho thấy người bán vẫn có thể thu được lợi nhuận đáng kể từ hình thức này.

Áp lực thời gian và tâm lý đám đông trong đấu giá giảm dần thường khiến người tham gia đưa ra quyết định mua hàng khá vội vàng. Việc không biết khi nào giá sẽ dừng làm họ cảm thấy cần phải hành động ngay lập tức để tránh bỏ lỡ cơ hội.

Điều này kết hợp với tâm lý muốn cạnh tranh và sở hữu, đã vô tình đẩy giá bán lên cao hơn nhiều so với giá trị thực tế của sản phẩm, thậm chí có thể vượt quá cả mức giá mà người mua dự tính ban đầu.

Hình thức đấu giá kiểu Hà Lan góp phần tạo ra sự công bằng, minh bạch cho thị trường (Nguồn: ACV)

Nhược điểm

Đây là những nhược điểm mà nhà đầu tư cần phải đối mặt khi đấu giá kiểu Hà Lan.

Nhà phát hành có ít quyền kiểm soát giá

Một trong những hạn chế đáng kể của đấu giá kiểu Hà Lan là nhà phát hành sẽ mất đi phần lớn quyền kiểm soát đối với giá chào bán ban đầu. Sự phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của thị trường có thể dẫn đến tình trạng định giá cổ phiếu không chính xác.

Điển hình là trường hợp IPO của Google năm 2004. Mặc dù các ngân hàng đầu tư đã đưa ra mức giá tham khảo là 85 USD/cổ phiếu, nhưng chỉ trong thời gian ngắn, giá cổ phiếu đã tăng vọt lên 216 USD. Điều này cho thấy sự chênh lệch đáng kể giữa kỳ vọng của thị trường và mức giá ban đầu.

Khó tổ chức

Đầu tiên, việc điều hành một phiên đấu giá kiểu Hà Lan đòi hỏi người tổ chức phải có kiến thức chuyên môn sâu và kinh nghiệm dày dặn. Việc giảm giá liên tục và quản lý các mức giá thầu cần sự tập trung cao độ và khả năng xử lý thông tin nhanh chóng.

Thứ hai, số lượng người tham gia đấu giá kiểu Hà Lan thường bị hạn chế so với các hình thức đấu giá khác. Điều này một phần là do tính phức tạp của cơ chế đấu giá và yêu cầu về công nghệ, đồng thời cũng do tâm lý e dè của một số nhà đầu tư khi tham gia vào một hình thức đấu giá mới lạ.

Nhà đầu tư khi tham gia vào các đợt IPO sử dụng hình thức đấu giá kiểu Hà Lan cần có những hiểu biết nhất định về cơ chế này. Bằng cách nắm vững kiến thức đầu tư tổng hợp, phương pháp đấu giá, nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định đầu tư một cách hiệu quả và tối ưu hóa lợi nhuận.

Xem thêm 

Dịch vụ đấu giá IPO trên bảng giá chứng khoán VPS được thực hiện như thế nào?

Những điều cần biết về IPO và những điều kiện để IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam