Pha loãng cổ phiếu và tác động của việc pha loãng đối với cổ phiếu

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích kinh doanh rõ ràng nhưng pha loãng cổ phiếu cũng có thể ảnh hưởng đến giá trị cổ phiếu của các cổ đông hiện tại. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về khái niệm pha loãng cổ phiếu, các tình huống cụ thể và những ảnh hưởng của nó đối với nhà đầu tư cổ phiếu và doanh nghiệp.

Pha loãng cổ phiếu khiến tỷ lệ sở hữu của mỗi cổ đông sẽ giảm đi (Nguồn: Dandautu)

Pha loãng cổ phiếu là gì?

Thuật ngữ "pha loãng cổ phiếu", hay được gọi là "Dilution", "Stock Dilution" hoặc "Equity Dilution", xảy ra khi doanh nghiệp thực hiện phát hành thứ cấp, bổ sung thêm cổ phiếu mới, dẫn đến tỷ lệ sở hữu cổ phiếu của các cổ đông bị giảm. Ngoài việc phát hành cổ phiếu mới, cổ phiếu còn có thể bị pha loãng khi những người sở hữu quyền chọn cổ phiếu thực hiện quyền chọn của họ. Các đối tượng này có thể bao gồm nhân viên trong công ty hoặc các nhà đầu tư đã ký hợp đồng quyền chọn với công ty phát hành.

Khi số lượng cổ phiếu lưu hành của công ty tăng, phần nắm giữ của mỗi cổ đông sẽ nhỏ hơn. Điều này đồng nghĩa với việc quyền biểu quyết, thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) và các quyền lợi khác của cổ đông cũng bị giảm theo.

Ví dụ:

Công ty X đã phát hành 100 cổ phiếu cho 100 cổ đông ban đầu. Mỗi cổ đông này sở hữu 1% cổ phần của công ty. Sau đó, công ty tiến hành đợt chào bán cổ phiếu thứ hai, phát hành thêm 100 cổ phiếu mới cho 100 cổ đông mới. Kết quả là tỷ lệ sở hữu cổ phần của mỗi cổ đông ban đầu giảm xuống còn 0,5%. Sự giảm tỷ lệ sở hữu này cũng kéo theo sự giảm quyền biểu quyết của mỗi nhà đầu tư.

Nguyên nhân dẫn đến pha loãng cổ phiếu

Khi xảy ra tình trạng pha loãng cổ phiếu, nhà đầu tư cổ phiếu cần hiểu rõ để có những biện pháp phù hợp nhằm bảo vệ quyền lợi của mình trong quá trình đầu tư cổ phiếu.

Chào bán cổ phiếu

Một doanh nghiệp đang muốn tìm kiếm nguồn tài chính mới để tài trợ cho các cơ hội phát triển hoặc thanh toán các khoản nợ hiện tại có thể lựa chọn phương án phát hành thêm cổ phiếu nhằm huy động vốn. Quá trình này sẽ được phân loại thành ba dạng khác nhau. 

Chào bán cổ phiếu có thể dẫn đến pha loãng cổ phiếu gây ảnh hưởng đến lợi ích của các nhà đầu tư cổ phiếu hiện tại (Nguồn: Lawkey)

Chào bán riêng lẻ

Doanh nghiệp sẽ tiến hành chào bán cổ phiếu cho một nhóm nhỏ cá nhân (dưới 100 người) đã được chọn lọc kỹ càng từ trước. Nhóm này thường bao gồm những đối tác hoặc cổ đông chiến lược của công ty. Đây là một cách để thu hút đầu tư cổ phiếu mà không gây ra tình trạng pha loãng cổ phiếu trên thị trường.

Chào bán ra công chúng

Phương thức chào bán công khai này phù hợp với các doanh nghiệp cần huy động một lượng vốn đầu tư cổ phiếu đáng kể. Với phương thức này, số lượng nhà đầu tư không bị giới hạn trước và số lượng cổ phiếu phát hành ra thị trường rất lớn. Tuy nhiên, rủi ro pha loãng cổ phiếu cũng cao hơn so với việc chào bán riêng lẻ.

Chào bán cho cổ đông hiện hữu

Khi một công ty áp dụng phương thức chào bán cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, họ sẽ phát hành thêm cổ phiếu mới. Các cổ phiếu này sau đó được bán lại cho chính những cổ đông hiện tại của công ty. Mỗi cổ đông sẽ có quyền mua số lượng cổ phiếu mới tương ứng với tỷ lệ sở hữu của mình.

Nếu tất cả các cổ đông đều mua thêm cổ phiếu, tỷ lệ sở hữu của mỗi người sẽ không thay đổi. Tuy nhiên, nếu có cổ đông không thực hiện quyền mua, tỷ lệ sở hữu cổ phần của họ sẽ giảm, dẫn đến hiện tượng pha loãng cổ phiếu.

Ví dụ: 

Công ty X ban đầu phát hành 500.000 cổ phiếu. Cổ đông A nắm giữ 50.000 cổ phiếu, chiếm tỷ lệ 10% sở hữu trong công ty. Sau 6 tháng, công ty X tiếp tục phát hành thêm 1.000.000 cổ phiếu cho các cổ đông hiện hữu. Lúc này, cổ đông A sẽ có quyền mua thêm số lượng cổ phiếu mới tương ứng với tỷ lệ 10% của mình, cụ thể là: 10% x 1.000.000 = 100.000 cổ phiếu. Nếu cổ đông A quyết định mua thêm 100.000 cổ phiếu, tỷ lệ sở hữu của họ vẫn giữ nguyên ở mức 10%. Ngược lại, nếu cổ đông A không mua thêm cổ phiếu, tỷ lệ sở hữu sẽ giảm xuống còn: 50.000 : (500.000 + 1.000.000) = 3,3%. 

Cổ phiếu cho người lao động (ESOP)

ESOP là một loại quyền mua cổ phiếu được thiết kế dành riêng cho nội bộ doanh nghiệp, nhằm mục đích chính là khích lệ và giữ chân nhân tài. Người sở hữu cổ phiếu ESOP thường là các thành viên trong ban lãnh đạo hoặc nhân viên của công ty. Việc phát hành ESOP dẫn đến việc pha loãng cổ phiếu, làm giảm quyền sở hữu của các cổ đông bên ngoài, trong khi tăng cường quyền hạn cho ban lãnh đạo. Điều này tạo ra cơ hội đầu tư cổ phiếu hấp dẫn trong nội bộ doanh nghiệp.

ESOP cũng dẫn đến pha loãng cổ phiếu (Nguồn: Infina)

Trái phiếu chuyển đổi thành cổ phiếu

Ngoài việc phát hành cổ phiếu, nhiều doanh nghiệp cũng sử dụng trái phiếu chuyển đổi như một công cụ tài chính. Đây là loại trái phiếu đặc biệt, có khả năng chuyển đổi thành cổ phiếu. Khi các trái chủ muốn chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu, doanh nghiệp sẽ phát hành thêm cổ phiếu mới. Sau khi quá trình chuyển đổi hoàn tất, khoản nợ từ trái phiếu của doanh nghiệp sẽ giảm đi, trong khi số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên, dẫn đến vốn chủ sở hữu tăng. Tuy nhiên, việc đầu tư cổ phiếu trong bối cảnh này cần cân nhắc kỹ lưỡng, do sự pha loãng cổ phiếu có thể ảnh hưởng đến quyền lợi sở hữu của các cổ đông hiện tại.

Ví dụ: 

Cổ đông A đang nắm giữ 50 cổ phiếu của công ty X, tương đương tỷ lệ sở hữu là 10%. Sau 6 tháng, công ty X phát hành thêm 100 cổ phiếu để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi của các trái chủ. Khi đó, tỷ lệ sở hữu của cổ đông A sẽ giảm xuống còn: 50 : (500 + 100) = 8,3%. 

Phát hành cổ phiếu mới khi sáp nhập, mua lại công ty khác

Một doanh nghiệp có thể phát hành cổ phiếu mới để cung cấp cho các cổ đông của công ty mục tiêu mà họ muốn mua lại. Đôi khi, các doanh nghiệp nhỏ hơn cũng phát hành cổ phiếu mới để thực hiện giao dịch hoán đổi cổ phiếu. Tỷ lệ hoán đổi sẽ được thỏa thuận trước giữa hai bên. Việc phát hành cổ phiếu mới này dẫn đến hiện tượng pha loãng cổ phiếu theo hướng tích cực. Đầu tư cổ phiếu trong bối cảnh này thường nhằm mục đích giảm chi phí sản xuất, giảm số lượng đối thủ cạnh tranh và mở rộng thị phần.

Ví dụ: 

Công ty A sở hữu 100.000 cổ phiếu, với giá thị trường là 100.000 đồng mỗi cổ phiếu. Trong khi đó, công ty B có 40.000 cổ phiếu với giá thị trường 25.000 đồng mỗi cổ phiếu. Công ty A quyết định sáp nhập công ty B bằng phương án hoán đổi cổ phiếu.

Cụ thể, công ty A sẽ phát hành thêm 10.000 cổ phiếu và hoán đổi toàn bộ cổ phiếu của công ty B theo tỷ lệ 1:4 (tức là 1 cổ phiếu của công ty A sẽ đổi được 4 cổ phiếu của công ty B). Sau khi sáp nhập, tổng số cổ phiếu của công ty A sẽ là 110.000 cổ phiếu, và các cổ đông của công ty B sẽ trở thành cổ đông của công ty A.

Ảnh hưởng của pha loãng cổ phiếu 

Tiêu cực

Đối với nhiều nhà đầu tư cổ phiếu, việc pha loãng cổ phiếu thường là một dấu hiệu không mấy tích cực khi:

• Quyền lợi của các cổ đông thay đổi đáng kể, đặc biệt là các nhà sáng lập có thể mất đi quyền kiểm soát đối với doanh nghiệp của mình.
• Các chỉ số tài chính của doanh nghiệp có thể giảm trong ngắn hạn, bao gồm EPS, ROE,...
• Ban lãnh đạo đối mặt với áp lực lớn khi phải tạo ra lợi nhuận tương xứng với việc tăng vốn.
• Sự hấp dẫn của các chỉ số định giá doanh nghiệp giảm, khiến cho các nhà đầu tư cảm thấy không muốn mua cổ phiếu của doanh nghiệp đó.
• Sự gia tăng nguồn cung cùng với áp lực bán có thể gây ra sự mất cân đối trên thị trường chứng khoán, khiến cho giá trị cổ phiếu suy giảm.

Thực tế việc pha loãng cổ phiếu có thể làm giảm giá trị cổ phiếu và các chỉ số tài chính của doanh nghiệp (Nguồn: Kinhtechungkhoan)

Tích cực

Không phải lúc nào các biện pháp pha loãng cổ phiếu cũng dẫn đến hậu quả tiêu cực. Trong nhiều trường hợp, việc cổ phiếu bị pha loãng có thể mang lại tác động tốt như:

• Chào bán thêm cổ phiếu mới giúp doanh nghiệp huy động được số vốn lớn và tạo điều kiện cho những nhà đầu tư cổ phiếu tham gia vào thị trường một cách linh hoạt hơn.
• Phát hành ESOP tăng động lực làm việc của nhân viên và tạo ra sự liên kết chặt chẽ hơn giữa người lao động với doanh nghiệp, từ đó giúp tăng giá trị cổ phiếu trong tương lai.
• Chuyển đổi trái phiếu sang cổ phiếu giúp doanh nghiệp giảm bớt chi phí lãi vay và tăng khả năng sinh lời cho nhà đầu tư cổ phiếu thông qua việc tăng vốn chủ sở hữu.
• Các hoạt động sáp nhập hoặc mua lại (M&A) thường có tiềm năng giá trị lớn cho nhà đầu tư cổ phiếu thông qua việc mở rộng hoạt động kinh doanh và tăng sức cạnh tranh.

Nhìn tổng thể, việc pha loãng cổ phiếu có thể tạo ra một loạt vấn đề, từ tích cực đến tiêu cực, ảnh hưởng đến cả cổ đông và doanh nghiệp. Mong rằng thông tin này sẽ hữu ích cho những người đang trong quá trình tìm hiểu và đầu tư cổ phiếu, đòi hỏi sự nhận biết rõ ràng về tình trạng này để áp dụng các biện pháp giải quyết một cách toàn diện.  

Xem thêm

Cổ phiếu ESOP- công cụ thu hút, giữ chân nhân sự giỏi

Cổ phiếu phòng thủ: những điều nhà đầu tư cần biết