Kẻ thù số 1 của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán luôn mang đến những tiềm năng lợi nhuận hấp dẫn cho nhà đầu tư. Tuy vậy, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định chính xác khi đầu tư chứng khoán, một trong số đó là cảm xúc. 

Cảm xúc chi phối các quyết định đầu tư như thế nào?

Gần một thế kỷ trước, nhà đầu tư huyền thoại Jesse Livermore đã từng nhận định: "Lịch sử luôn lặp lại trên Phố Wall và trong thị trường chứng khoán vì con người không bao giờ thay đổi cảm xúc của mình." Quan điểm này cho thấy, tâm lý và hành vi của nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng diễn biến của thị trường chứng khoán (TTCK).

Theo nhiều nhà phân tích, TTCK chính là một "sàn đấu" nơi trí tuệ và bản lĩnh của nhà đầu tư được thử thách. Trên thị trường đầy biến động này, nhà đầu tư cần trang bị cho mình kiến thức chuyên môn, kỹ năng phân tích và khả năng kiểm soát cảm xúc để đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt.

Cảm xúc, bao gồm cả sự lạc quan và bi quan, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi đầu tư của nhà đầu tư. Khi thị trường tăng điểm, tâm lý nhà đầu tư thường trở nên hưng phấn, dẫn đến việc mua vào ồ ạt, đẩy giá cổ phiếu lên cao. Ngược lại, khi thị trường giảm điểm, tâm lý lo lắng, sợ hãi có thể khiến nhà đầu tư bán tháo cổ phiếu, dẫn đến sụt giảm giá trị thị trường.

Kỳ vọng về lợi nhuận tương lai của doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Nhà đầu tư thường đánh giá mức độ hấp dẫn của một cổ phiếu dựa trên tiềm năng tăng trưởng của doanh nghiệp. Do đó, những doanh nghiệp có triển vọng kinh doanh tốt thường thu hút được sự quan tâm của nhà đầu tư và có giá cổ phiếu cao hơn.

Tại Việt Nam, chỉ số PE (Price-to-Earnings ratio) trung bình của TTCK hiện đang ở mức 16. Điều này cho thấy, các nhà đầu tư đang kỳ vọng vào mức lợi nhuận trung bình 16%/năm cho các doanh nghiệp niêm yết trong tương lai. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, đây chỉ là kỳ vọng của thị trường và không phải là cam kết chắc chắn về hiệu quả đầu tư.

Cảm xúc có thể ảnh hưởng đến các quyết định của nhà đầu tư (Nguồn: Aladin Finance)

Điều gì ảnh hưởng đến cảm xúc của nhà đầu tư khi giao dịch chứng khoán

Cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng hành vi đầu tư của mỗi nhà đầu tư. Trên thị trường chứng khoán (TTCK) đầy biến động, nhà đầu tư thường xuyên phải đối mặt với những cung bậc cảm xúc khác nhau như tham lam, sợ hãi, hy vọng và hối tiếc. Những cảm xúc này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng đưa ra quyết định sáng suốt và dẫn đến những sai lầm. 

Dưới đây là một số yếu tố chính ảnh hưởng đến cảm xúc của nhà đầu tư khi giao dịch chứng khoán:

• Tâm lý đám đông: Xu hướng tâm lý chung của thị trường có thể tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của nhà đầu tư cá nhân. Khi thị trường tăng điểm, tâm lý chung thường trở nên lạc quan, khiến nhà đầu tư dễ bị cuốn theo và mua vào cổ phiếu bất chấp rủi ro. Ngược lại, khi thị trường giảm điểm, tâm lý lo lắng, sợ hãi có thể bao trùm, dẫn đến việc bán tháo cổ phiếu và bỏ lỡ cơ hội mua vào tiềm năng.
• Thiếu kiến thức và kỹ năng: Kiến thức và kỹ năng đầu tư là nền tảng giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định sáng suốt dựa trên phân tích logic thay vì cảm xúc. Việc thiếu kiến thức và kỹ năng có thể khiến nhà đầu tư dễ dàng bị ảnh hưởng bởi tin đồn thất thiệt, phân tích sai lệch hoặc những lời kêu gọi đầu tư mập mờ.
• Áp lực tâm lý: Áp lực từ công việc, gia đình hoặc các yếu tố bên ngoài có thể ảnh hưởng đến tâm lý và khả năng đưa ra quyết định của nhà đầu tư. Khi tâm lý không ổn định, nhà đầu tư có thể đưa ra những quyết định vội vàng, thiếu tỉnh táo và dẫn đến những sai lầm costly.
• Kinh nghiệm đầu tư: Kinh nghiệm giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về thị trường, rèn luyện khả năng kiểm soát cảm xúc và đưa ra những quyết định phù hợp với mục tiêu đầu tư của bản thân. Nhà đầu tư mới tham gia thị trường thường dễ bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hơn so với nhà đầu tư có kinh nghiệm.
• Tính cách cá nhân: Tính cách cá nhân cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến cách thức nhà đầu tư phản ứng với những biến động của thị trường. Người có tính cách cẩn trọng, kiên nhẫn thường có khả năng kiểm soát cảm xúc tốt hơn và đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt hơn so với người nóng vội.

Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến cảm xúc của nhà đầu tư trên thị trường (Nguồn: HSC)

Cách kiểm soát cảm xúc khi tham gia đầu tư chứng khoán

Dưới đây là một số bí quyết giúp nhà đầu tư kiềm chế cảm xúc và đưa ra quyết định sáng suốt khi tham gia đầu tư chứng khoán:

• Xây dựng kế hoạch đầu tư rõ ràng: Kế hoạch đầu tư chi tiết, bao gồm mục tiêu đầu tư, thời gian đầu tư, tỷ trọng phân bổ vốn cho từng loại tài sản,... sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định đầu tư một cách logic và tỉnh táo, hạn chế tối đa ảnh hưởng của cảm xúc.
• Nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư: Việc dành thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng về doanh nghiệp, thị trường và các yếu tố liên quan sẽ giúp nhà đầu tư có được cơ sở vững chắc để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Khi đã hiểu rõ về doanh nghiệp và tiềm năng phát triển của nó, nhà đầu tư sẽ bớt lo lắng và tự tin hơn khi thị trường biến động.
• Tuân thủ kỷ luật đầu tư: Kỷ luật là yếu tố then chốt giúp nhà đầu tư kiên trì với kế hoạch đầu tư đã đề ra và tránh đưa ra những quyết định vội vàng, thiếu tỉnh táo do ảnh hưởng của cảm xúc. Nhà đầu tư nên thiết lập cho mình những nguyên tắc giao dịch rõ ràng và tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc này.
• Hạn chế theo dõi thị trường liên tục: Việc liên tục theo dõi biến động của thị trường có thể khiến nhà đầu tư dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông và đưa ra những quyết định sai lầm. Thay vào đó, nhà đầu tư nên dành thời gian cho việc nghiên cứu và phân tích thông tin, chỉ theo dõi thị trường khi cần thiết.
• Sử dụng công cụ hỗ trợ giao dịch: Các công cụ hỗ trợ giao dịch như chỉ báo kỹ thuật, phần mềm phân tích thị trường,... có thể giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định đầu tư dựa trên dữ liệu và phân tích logic, hạn chế tối đa ảnh hưởng của cảm xúc.
• Học cách chấp nhận thua lỗ: Thua lỗ là điều không thể tránh khỏi trong đầu tư. Quan trọng là nhà đầu tư cần học cách chấp nhận thua lỗ một cách bình tĩnh và rút ra kinh nghiệm từ những sai lầm để hoàn thiện bản thân.
• Giữ tâm lý thoải mái: Tâm lý thoải mái và thư giãn sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định sáng suốt và tỉnh táo. Nhà đầu tư nên dành thời gian cho các hoạt động giải trí, thư giãn để giảm bớt căng thẳng và lo âu khi tham gia đầu tư.

Như vậy, bài viết trên đã mang lại cho các bạn thông tin về ảnh hưởng của cảm xúc đối với nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Mong rằng đây có thể là những kiến thức bổ ích giúp bạn hiểu rõ hơn về đầu tư chứng khoán.

Xem thêm