Hiểu 16 loại cảm xúc để có quyết định sáng suốt trong đầu tư

Khi tham gia bất cứ kênh đầu tư nào, việc nhà đầu tư liên tục phải đối mặt với những thay đổi trong cảm xúc là điều không thể tránh khỏi. Những cảm xúc đó có thể tích cực (lạc quan, tin tưởng, thỏa mãn,...), nhưng cũng có thể tiêu cực (lo lắng, sợ hãi, tuyệt vọng,...). Tuy nhiên, dù để bất cứ loại cảm xúc nào chi phối cũng là điều nguy hiểm trong việc quản lý đầu tư, đặc biệt là rất khó để quản lý rủi ro có thể gặp phải. 

Cảm xúc ảnh hưởng thế nào đến hoạt động quản lý đầu tư? 

Tất cả các thị trường đầu tư như chứng khoán, bất động sản, vàng,... đều biến động không ngừng. Sự biến động của thị trường đầu tư phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Một nhà đầu tư chuyên nghiệp luôn tìm hiểu kỹ từng thay đổi của thị trường để đưa ra quyết định dựa trên những phân tích khách quan. Tuy nhiên, rất khó để nhà đầu tư có thể bình ổn cảm xúc tại mọi thời điểm. 

Cảm xúc là yếu tố khó có thể loại bỏ khi tham gia đầu tư (Nguồn: Brandsvietnam) 

Thông thường, khi đầu tư đúng hướng và có lãi, nhà đầu tư sẽ cảm thấy phấn khích và tự tin. Nhưng khi thị trường bất ngờ thay đổi không theo lộ trình quản lý đầu tư đã vạch ra, nhà đầu tư có thể lo lắng, sợ hãi hoặc thất vọng. Mặt khác, bất cứ loại cảm xúc nào cũng có thể dẫn nhà đầu tư đi sai hướng. Nguyên nhân là vì: 

• Khi cảm xúc chi phối, bạn có thể đưa ra quyết định dựa trên cảm tính thay vì dựa vào phân tích và thông tin khách quan.
• Cảm xúc lo sợ khi thị trường giảm sút hoặc tham lam khi thị trường tăng mạnh có thể khiến bạn thay đổi chiến lược đầu tư một cách mất kiểm soát, ảnh hưởng đến lợi nhuận dài hạn. 
• Cảm xúc thường khiến bạn không tuân thủ kế hoạch đầu tư ban đầu hoặc vô tình tự phá hỏng kế hoạch quản lý rủi ro đã tính toán kỹ lưỡng trước đây. 

16 loại cảm xúc có thể gặp khi đầu tư 

Có rất nhiều cung bậc cảm xúc nhà đầu tư thường xuyên phải đối mặt (Nguồn: Holy Netwwork) 

Dưới đây là 16 loại cảm xúc mà các nhà đầu tư thường hay gặp phải và cách nó chi phối quyết định đầu tư của bạn: 

• Sự lo sợ: Đó có thể là cảm giác sợ thất bại, sợ mất tiền hoặc sợ thị trường đi xuống. Cảm xúc này sẽ khiến bạn bỏ lỡ những dấu hiệu đi lên của thị trường, từ đó đánh mất cơ hội mua vào giá tốt vào hoặc rút khỏi thị trường quá sớm. 
• Sự tham lam: Cảm xúc này đến từ việc nhà đầu tư vì muốn kiếm nhiều lợi nhuận hơn nên quyết định mạo hiểm mà không đánh giá khả năng của bản thân, hoặc không chú ý đến những cảnh báo của thị trường. 
• Sự tự tin quá mức: Tự tin quá mức vào những phán đoán của mình có thể khiến nhà đầu tư bỏ qua các rủi ro tiềm ẩn. 
• Sự hối tiếc: Khi cảm thấy tiếc nuối về một tiềm năng đã bỏ lỡ hoặc hối hận vì quyết định đầu tư sai lầm, nhà đầu tư vì muốn gỡ gạc có thể vội vàng đưa ra quyết định mà không nghiên cứu kỹ càng. Cũng có trường hợp nhà đầu tư vì mải chìm đắm trong cảm giác hối tiếc mà không thể nắm bắt tốt cơ hội phục hồi. 
• Sự phấn khích: Khi thị trường tăng giá, nếu sản phẩm đầu tư sinh lời tốt, nhà đầu tư có thể quá phấn khích đưa ra quyết định mua tiếp mà không có sự cân nhắc cẩn thận. 
• Sự bất an: Cảm giác bất an và lo lắng làm cho tâm trí kém tỉnh táo, dễ khiến nhà đầu tư bị thị trường “thao túng” và đưa ra các quyết định không logic. 
• Sự thất vọng: Thất vọng khi thị trường không diễn biến theo như kế hoạch quản lý đầu tư của mình, nhiều nhà đầu tư sẽ trở nên chán nản và muốn bỏ cuộc. 
• Sự hứng thú: Cảm xúc này có thể mang lại động lực để bạn tìm hiểu và tham gia một kênh đầu tư nào đó. Mặt khác, nó cũng sẽ khiến bạn đưa ra quyết định sai lầm nếu chỉ đầu tư vì sở thích mà không đánh giá khả năng tài chính cá nhân. 
• Sự bất mãn: Vì không đạt được kết quả như mong muốn, nhà đầu tư có thể cảm thấy bất mãn mà bỏ cuộc hoặc đầu tư theo tâm thế “được ăn cả, ngã về không”. 
• Sự hào hứng: Hào hứng quá mức cũng giống như cảm giác phấn khích, dễ khiến bạn đưa ra quyết định đầu tư mà không xem xét đến việc quản lý rủi ro. 
• Sự bi quan: Khi thấy thị trường suy yếu, nhiều nhà đầu tư sẽ cảm thấy mất hy vọng, không tin thị trường có thể phục hồi nên không tiếp tục đầu tư nữa. 
• Sự lạc quan: Trái ngược với bi quan, sự lạc quan có thể khiến nhà đầu tư tin tưởng một cách mù quáng rằng thị trường sẽ tăng dù không có dấu hiệu nào chứng minh điều đó. 
• Sự mông lung: Khi không biết chắc chắn về tương lai, bạn có thể cảm thấy bất định, mông lung và phải tốn rất nhiều thời gian để đưa ra quyết định (mặc dù đó chưa chắc là quyết định đúng). 
• Xung cảm: Đây là loại cảm xúc có cường độ mãnh liệt và chỉ xuất hiện trong một thời gian ngắn. Cảm xúc này có thể khiến nhà đầu tư bất ngờ đưa ra quyết định một cách thiếu cân nhắc, sau đó phải hối hận nếu kết quả không như ý. 
• Sự tò mò: Sự tò mò có thể được coi là một cảm xúc tốt khi tạo động lực cho các nhà đầu tư tìm hiểu sâu hơn về thị trường. Nhưng nếu đầu tư vì tò mò mà không có sự chuẩn bị lại là vấn đề khác. 
• Sự bình tĩnh: Đây là cảm xúc duy nhất mà bạn nên duy trì trong suốt quá trình đầu tư của mình. Chỉ khi bình tĩnh, tâm trí của bạn mới sáng suốt để phân tích vấn đề. Ngay cả khi thua lỗ, sự bĩnh tĩnh cũng có thể giúp bạn tìm được “nút thắt” để xoay chuyển tình hình. 

Hiểu rõ sự ảnh hưởng của từng cảm xúc sẽ giúp nhà đầu tư tránh bị cảm xúc điều khiển (Nguồn: HASCO) 

Tổng kết lại, có 16 loại cảm xúc cơ bản ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động đầu tư của bạn. Trong đó, cảm xúc duy nhất mà bạn nên duy trì là sự bình tĩnh. 

Tuy nhiên, chỉ bình tĩnh thôi là chưa đủ để việc đầu tư đem lại kết quả tốt. Bạn cũng cần thường xuyên học hỏi kinh nghiệm và trau dồi kiến thức về kênh đầu tư mà mình tham gia để biết cách nắm bắt thị trường, quản lý rủi ro và đưa ra quyết định đúng thời điểm. Hy vọng những chia sẻ trong bài sẽ hữu ích cho hoạt động đầu tư của bạn. 

Xem thêm

Đầu tư chung làm sao để không vào cảnh "mất bạn"?

Người mới bắt đầu cần nắm rõ những chỉ số cơ bản sau để đầu tư chứng khoán ra lời