Chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán, bạn đang ở đâu?

Thị trường chứng khoán không chỉ vận hành theo các chỉ số kinh tế mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ tâm lý nhà đầu tư. Hiểu rõ chu kỳ tâm lý thị trường, từ nghi ngờ đến hưng phấn, từ lo ngại đến tuyệt vọng, là chìa khóa giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư thông minh. Bạn đang ở đâu trong chu kỳ này? Xác định đúng vị trí của mình có thể giúp bạn điều chỉnh chiến lược đầu tư hiệu quả và tối ưu hóa lợi nhuận.

Tâm lý của các nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường chứng khoán (Nguồn: TOPI)

Các giai đoạn tâm lý thị trường chứng khoán điển hình

Giai đoạn 1: Nghi ngờ

Giai đoạn khởi đầu lý tưởng trong chu kỳ tâm lý đầu tư là giai đoạn nghi ngờ. Đây là lúc mà nỗi sợ mất mát và sai lầm thường lấn át nỗi sợ bị bỏ lỡ. Theo tài chính hành vi, điều này được gọi là ác cảm mất mát, khi nhà đầu tư thà tránh lỗ hơn là thu lợi. Mặc dù điều này có thể giúp bảo toàn tài sản trong ngắn hạn, nhưng lại làm mất cơ hội lợi nhuận dài hạn.

Giai đoạn 2: Từ hy vọng đến hưng phấn (phi lý)

Khi thị trường phát triển và nền kinh tế mở rộng, trạng thái nghi ngờ dần biến mất, nhường chỗ cho sự hy vọng và cuối cùng là hưng phấn phi lý. Nhà đầu tư bắt đầu mua vào cổ phiếu tiềm năng với hy vọng giá sẽ tăng. Lượng thanh khoản tăng lên, khối lượng giao dịch lớn, và giá cổ phiếu tăng nhanh khiến nhà đầu tư lạc quan. Nhiều người đạt lợi nhuận cao và cảm thấy tự tin vào khả năng đầu tư của mình, thậm chí sử dụng đòn bẩy tài chính để đầu tư nhiều hơn, bỏ qua các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp.

Giai đoạn 3: Từ chối, sợ hãi, tuyệt vọng và hoảng loạn

Khi thị trường bắt đầu giảm, nhà đầu tư chuyển từ lo ngại sang từ chối chấp nhận thua lỗ. Họ tham gia các giao dịch “trả thù” với hy vọng giảm lỗ, nhưng điều này thường làm tăng chi phí giao dịch và căng thẳng. Khi thị trường tiếp tục giảm, nhà đầu tư rơi vào trạng thái sợ hãi và tuyệt vọng, cuối cùng là hoảng loạn khi nhiều tài khoản bị gọi ký quỹ và buộc phải bán giải chấp.

Giai đoạn 4: Đầu hàng, tuyệt vọng và lại nghi ngờ

Cuối cùng, nhiều nhà đầu tư hoảng loạn bán tháo cổ phiếu bất chấp giá thấp, khiến thị trường tiếp tục giảm. Tâm trạng thất vọng và mất niềm tin vào thị trường trở nên phổ biến, dẫn đến việc nhiều người rời bỏ thị trường và chuyển sang các kênh đầu tư an toàn hơn. Nhà đầu tư chuyên nghiệp có thể nhận ra đây là thời điểm lý tưởng để “bắt đáy”, khởi đầu cho giai đoạn nghi ngờ mới.

Biểu đồ chu kỳ tâm lý thị trường của các nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường chứng khoán (Nguồn: simplize)

Liên hệ với thị trường chứng khoán Việt Nam

Việc áp dụng chu kỳ tâm lý thị trường vào thị trường chứng khoán Việt Nam là rất quan trọng. Hiểu rõ các giai đoạn tâm lý như nghi ngờ, hy vọng, lạc quan, niềm tin, và hưng phấn giúp nhà đầu tư Việt Nam dự đoán và phản ứng hiệu quả hơn trước những biến động của thị trường. Qua đó, họ có thể đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận. Để áp dụng chu kỳ tâm lý thị trường vào thị trường chứng khoán Việt Nam và kiểm soát tốt cảm xúc khi đầu tư, có ba phương pháp hiệu quả sau:

Phương pháp 1: Xây dựng kế hoạch đầu tư cá nhân

Để kiểm soát tốt cảm xúc của mình, bạn nên xây dựng một chiến lược đầu tư riêng dựa trên nhu cầu và kiến thức thị trường của bạn. Việc xác định rõ mức độ rủi ro và điểm vào/ra thích hợp là vô cùng quan trọng. Luôn cập nhật và điều chỉnh chiến lược để đảm bảo bạn đang đi đúng hướng.

Phương pháp 2: Chắt lọc các thông tin

Cảm xúc thường phát sinh từ thông tin "ồn ào" trên thị trường chứng khoán. Dù thị trường đang tăng giá hay giảm giá, thông tin từ báo chí, phương tiện truyền thông hay các room broker vẫn có thể ảnh hưởng đến quyết định giao dịch của bạn. Để kiểm soát cảm xúc, hãy biết chắt lọc thông tin quan trọng và tập trung vào các chỉ số kỹ thuật và chu kỳ tâm lý thị trường.

Phương pháp 3: Suy nghĩ một cách logic

Tư duy logic giúp bạn đưa ra các quyết định đầu tư có tính khả thi và hợp lý hơn. Không nên mua cổ phiếu chỉ dựa vào cảm xúc mà thiếu thông tin logic. Bằng cách suy nghĩ logic, bạn có thể hạn chế được tác động của cảm xúc và đưa ra các quyết định đầu tư có căn cứ rõ ràng hơn.

Những cách tiếp cận này không chỉ giúp bạn kiểm soát cảm xúc khi đầu tư mà còn tăng khả năng thành công trong thị trường chứng khoán.

Hiểu rõ chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt và kiểm soát cảm xúc tốt hơn. Nhận biết mình đang ở giai đoạn nào trong chu kỳ này là chìa khóa để xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả, chắt lọc thông tin và duy trì tư duy logic. Bằng cách này, nhà đầu tư có thể tận dụng cơ hội và vượt qua thử thách, hướng đến sự thành công bền vững trên thị trường.

Xem thêm

Cách ứng dụng CAPEX trong đầu tư chứng khoán

GAP trong chứng khoán là gì?