Bán chui cổ phiếu là gì? Một số vụ mua bán chui cổ phiếu nổi tiếng trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Bán chui cổ phiếu là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính minh bạch và sự công bằng của các giao dịch chứng khoán. Hành vi này không chỉ gây thiệt hại cho các nhà đầu tư khác mà còn làm giảm lòng tin vào thị trường chứng khoán, đồng thời tạo ra sự bất ổn cho các công ty niêm yết. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đang ngày càng phát triển, việc hiểu rõ về bán chui cổ phiếu và các vụ việc nổi tiếng liên quan trở nên hết sức cần thiết.

Bán chui cổ phiếu là gì?

Khái niệm "bán chui cổ phiếu" không được quy định chính thức trong pháp luật. Đây là thuật ngữ "lóng" do các nhà đầu tư chứng khoán sử dụng để chỉ hành vi bán cổ phiếu mà không thực hiện đăng ký giao dịch trong thời gian cho phép theo quy định pháp lý.

Theo Điều 16 của Luật Chứng khoán 2019, cổ đông của công ty đại chúng muốn thực hiện việc chào bán cổ phiếu ra công chúng phải đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, trừ những trường hợp đặc biệt như chào bán cổ phiếu khi có sự chuyển đổi từ doanh nghiệp Nhà nước hoặc công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần, hoặc chào bán theo quyết định của Tòa án, Trọng tài, hoặc khi công ty bị phá sản, mất khả năng thanh toán.

Do đó, nếu cổ đông hoặc người nội bộ của công ty thực hiện giao dịch bán cổ phiếu mà không thực hiện thông báo và công bố thông tin, cũng như không đăng ký giao dịch với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, thì hành động này sẽ bị xem là bán chui cổ phiếu.

Bán chui cổ phiếu là một hành vi phạm pháp (Ảnh: VnExpress)

Tác động tiêu cực mà hành vi bán chui cổ phiếu gây ra

Hành vi bán chui cổ phiếu gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:

• Làm giảm tính minh bạch của thị trường: Việc thực hiện bán chui cổ phiếu là vi phạm pháp luật và tạo ra những hệ lụy lớn đối với nhà đầu tư cũng như toàn bộ thị trường chứng khoán. Hành vi này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hiện tại khi thị trường đang hướng đến mục tiêu nâng hạng từ Frontier lên Emerging.
• Gây thiệt hại cho nhà đầu tư: Bán chui cổ phiếu là hành vi lừa đảo và trục lợi, dẫn đến việc làm biến động thị trường chứng khoán và gây thiệt hại cho các nhà đầu tư khác. Một ví dụ rõ ràng là vụ bê bối của ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch HĐQT FLC, khi hàng loạt cổ phiếu trong hệ sinh thái FLC sụt giảm mạnh và bị hủy niêm yết. Có những trường hợp thông báo mua bán được công bố nhưng kết quả giao dịch lại báo cáo bằng không, khiến nhà đầu tư cảm thấy bị lừa dối bởi chính những lãnh đạo mà họ tin tưởng.
• Thiệt hại đối với công ty chứng khoán: Các công ty chứng khoán thường cho vay margin trên các cổ phiếu này. Khi bị công bố mức phạt, giá của những cổ phiếu này có xu hướng giảm mạnh, làm ảnh hưởng đến các công ty chứng khoán, gây thiệt hại tài chính cho họ.

Các hình thức xử phạt khi bán chui cổ phiếu

Theo quy định của luật pháp, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có quyền áp dụng mức phạt tiền tối đa lên đến 3 tỷ đồng đối với tổ chức và tối đa 1,5 tỷ đồng đối với cá nhân vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán. Bên cạnh đó, Chủ tịch có thể đình chỉ hoạt động giao dịch chứng khoán tạm thời, tước quyền sử dụng giấy chứng nhận đăng ký hoạt động văn phòng đại diện hoặc chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong một thời gian nhất định, và áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung cũng như biện pháp để khắc phục hậu quả.

Theo Nghị định 128/2021/NĐ-CP, hành vi không báo cáo về dự kiến giao dịch sẽ bị phạt dựa trên giá trị thực tế của chứng khoán giao dịch, cụ thể như sau:

Tuy nhiên, các mức phạt này thường được đánh giá là chưa đủ nghiêm khắc so với những thiệt hại mà hành vi bán chui cổ phiếu gây ra, dẫn đến việc không đủ sức răn đe. Do đó, nhiều cá nhân vẫn tiếp tục thực hiện hành vi này vì lợi nhuận thu về thường lớn hơn nhiều lần so với mức phạt và chỉ bị xử phạt nếu bị phát hiện.

Giao dịch cổ phiếu chui chỉ bị xử lý hành chính (Ảnh: Tạp chí Tài chính)

Một số vụ mua bán chui cổ phiếu nổi tiếng trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Một số vụ việc nổi bật liên quan đến mua bán chui cổ phiếu có thể kể đến như:

• Ông Trần Văn Bê mua chui hơn 3,36 triệu cổ phiếu VPB: Vào tháng 7/2021, ông Trần Văn Bê, anh rể của một lãnh đạo Ngân hàng VPBank, đã thực hiện giao dịch mua hơn 3,36 triệu cổ phiếu VPB và bán 59.000 cổ phiếu VPB mà không công bố thông tin dự kiến giao dịch. Với hành vi này, ông Bê bị phạt hành chính 940,35 triệu đồng và bị đình chỉ quyền giao dịch chứng khoán trong 4 tháng.
• Thaiholdings bị xử phạt vì mua bán chui cổ phiếu LPB: Vào tháng 5/2021, Công ty Cổ phần Thaiholdings bị xử phạt vì thực hiện giao dịch cổ phiếu LPB mà không công bố thông tin dự kiến. Ông Nguyễn Đức Thụy, Phó Chủ tịch Hội đồng Quản trị Ngân hàng LienVietPostBank và cổ đông lớn tại Thaiholdings, đã chỉ đạo công ty mua 145.600 cổ phiếu và bán 719.400 cổ phiếu LPB mà không thực hiện các nghĩa vụ công bố thông tin. Thaiholdings bị phạt 260 triệu đồng vì hành vi này.
• Kế toán trưởng Novaland bán chui cổ phiếu NVL: Vào tháng 7/2023, ông Huỳnh Minh Lâm, kế toán trưởng Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư Địa ốc NoVa (Novaland), đã bị xử phạt 100 triệu đồng vì thực hiện giao dịch bán 603.790 cổ phiếu NVL mà không báo cáo dự kiến giao dịch, khi cổ phiếu này đang tăng mạnh.
• Ca sĩ Khánh Phương bị xử phạt vì bán chui cổ phiếu SJC: Vào tháng 6/2023, ông Phạm Khánh Phương (ca sĩ Khánh Phương) bị phạt 245 triệu đồng do thực hiện mua cổ phiếu SJC, chiếm đến 45% vốn của Công ty Cổ phần Sông Đà 1.01, mà không thực hiện đăng ký chào mua theo quy định. Ông Phạm Khánh Phương cũng bị cáo buộc bán cổ phiếu để giảm tỷ lệ sở hữu xuống dưới mức yêu cầu phải công khai chào mua.
• Ông Trịnh Văn Quyết bán "chui" 74,8 triệu cổ phiếu FLC: Vào cuối tháng 3/2022, ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Hội đồng Quản trị của Tập đoàn FLC, bị bắt giữ vì hành vi giấu thông tin và thao túng thị trường chứng khoán. Ông Quyết đã chỉ đạo các cá nhân thân cận và nhân viên của Công ty Chứng khoán cùng các công ty con thực hiện hàng loạt giao dịch với số lượng lớn qua nhiều tài khoản, tạo ra cung cầu giả để đẩy giá cổ phiếu FLC tăng lên 64%. Hành động này đã dẫn đến việc ông Quyết bán chui 74,8 triệu cổ phiếu FLC và thu lợi bất chính lên tới 530 tỷ đồng.

Ông Trịnh Văn Quyết bị bắt vì hành vi thao túng thị trường chứng khoán (Ảnh: Báo Đại Đoàn Kết)

Như vậy, bán chui cổ phiếu không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn tạo ra những tác động tiêu cực sâu rộng đối với thị trường chứng khoán. Các vụ việc mua bán chui cổ phiếu nổi tiếng đã cho thấy hậu quả nghiêm trọng mà hành vi này có thể gây ra, từ việc làm giảm tính minh bạch thị trường cho đến việc gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư và các công ty chứng khoán. Để duy trì sự công bằng và ổn định của thị trường, việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về giao dịch chứng khoán là điều vô cùng quan trọng.

Xem thêm

Nhà đầu tư cá nhân được phép ủy thác quản lý tài khoản cho công ty chứng khoán những nội dung nào?

Chứng khoán ghi danh có ưu nhược điểm gì khi tin tức về thị trường tài chính biến động?