Tỷ giá là gì? Tỷ giá ảnh hưởng bởi những yếu tố nào?

Tỷ giá hối đoái phản ánh sức mua của một đồng tiền và có ảnh hưởng quan trọng đến hoạt động thương mại, đầu tư và tài chính của quốc gia. Do đó, các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá cũng nhận được nhiều sự quan tâm đặc biệt. Bài viết bên dưới đây sẽ giúp bạn làm rõ hơn những vấn đề này.

Khái niệm tỷ giá là gì?

Tỷ giá hối đoái, còn được gọi là tỷ giá ngoại hối, là mối quan hệ giữa giá trị của hai đồng tiền khác nhau. Tỷ giá hối đoái có thể được định nghĩa là giá của một đồng tiền được tính bằng một đồng tiền khác. 

Ví dụ, nếu tỷ giá USD/VND là 23.000, điều này có nghĩa là 1 USD có thể được quy đổi lấy 23.000 VND. Tỷ giá này phản ánh sức mua tương đối của hai đồng tiền này.

Tỷ giá hối đoái có thể là tỷ giá cố định hoặc tỷ giá thả nổi. Với tỷ giá cố định, chính phủ sẽ quyết định và duy trì giá trị của đồng nội tệ so với ngoại tệ. Trong khi đó, tỷ giá thả nổi được xác định bởi cung và cầu trên thị trường ngoại hối, dao động theo thời gian dựa trên các yếu tố kinh tế, chính trị và tài chính.

Việc hiểu rõ khái niệm tỷ giá hối đoái và các yếu tố ảnh hưởng đến nó là rất quan trọng đối với các doanh nghiệp, nhà đầu tư và các chính sách kinh tế vĩ mô của một quốc gia. Sự biến động của tỷ giá có thể tạo ra cả cơ hội và thách thức, do đó việc quản lý rủi ro tỷ giá là vô cùng cần thiết.

Tỷ giá hối đoái là tỷ giá ngoại hối, là mối quan hệ giữa giá trị của hai đồng tiền khác nhau (Nguồn: FTV)

Phân loại tỷ giá như thế nào?

Tỷ giá hối đoái có thể được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, cụ thể như sau:

Phân loại tỷ giá theo nghiệp vụ ngân hàng

Tỷ giá mua - bán là một khái niệm quan trọng khi nói về tỷ giá hối đoái. Cụ thể:

• Tỷ giá mua là giá mà ngân hàng sẵn sàng mua lại ngoại tệ từ khách hàng. Đây là mức giá thấp hơn so với tỷ giá bán, phản ánh chi phí mà ngân hàng phải gánh khi thực hiện giao dịch mua ngoại tệ.
• Tỷ giá bán là giá mà ngân hàng sẵn sàng bán ngoại tệ cho khách hàng. Tỷ giá này cao hơn tỷ giá mua, bao gồm cả khoản lợi nhuận mà ngân hàng muốn thu về từ việc cung cấp dịch vụ ngoại hối.

Phân loại theo cơ chế quản lý ngoại hối

Tỷ giá hối đoái còn được phân loại theo cơ chế quản lý ngoại hối, bao gồm:

• Tỷ giá cố định: Đây là tỷ giá do chính phủ hoặc ngân hàng trung ương ấn định và không thay đổi theo diễn biến trên thị trường.
• Tỷ giá động: Tỷ giá này biến động liên tục theo cung cầu trên thị trường ngoại hối.
• Tỷ giá mềm: Đây là tỷ giá động nhưng được điều chỉnh linh hoạt trong một khoảng giới hạn do chính phủ hoặc ngân hàng trung ương kiểm soát.
• Tỷ giá kép: Sử dụng cả tỷ giá động lẫn các loại tỷ giá khác, nhằm phục vụ các mục đích thương mại khác nhau.

Phân loại theo thanh toán quốc tế

Theo thanh toán quốc tế, tỷ giá hối đoái được phân loại thành:

• Tỷ giá chuyển đổi: Đây là tỷ giá được sử dụng để quy đổi giữa các loại tiền tệ khi thực hiện các giao dịch quốc tế.
• Tỷ giá hối đoái: Đây là tỷ giá xác định giá trị của một đồng nội tệ so với một đồng ngoại tệ trong quá trình giao dịch ngoại tệ.
• Theo giá trị tỷ giá: Khái niệm này giúp phân tích sự biến động của tỷ giá hối đoái, từ đó thấy được sức mua của đồng tiền so với hàng hóa, dịch vụ và tác động lên nền kinh tế.

Phân loại tỷ giá theo thanh toán quốc tế (Nguồn: The Bank)

Phân loại theo cách chuyển đổi ngoại hối 

Ngoài việc phân loại tỷ giá hối đoái như trên, cách chuyển đổi ngoại hối cũng là một tiêu chí quan trọng để phân loại tỷ giá này.

• Tỷ giá điện hối: Đây là tỷ giá các ngân hàng sử dụng để trao đổi tiền tệ với nhau thông qua hệ thống điện toán.
• Tiền giá thư hối: Đây là tỷ giá mà ngân hàng chuyển đổi ngoại hối bằng hình thức thư, và thường có giá trị thấp hơn tỷ giá điện hối, do chi phí vận chuyển bằng thư cao hơn.

Phân loại tỷ giá theo kỳ hạn thanh toán

Bên cạnh đó, tỷ giá hối đoái còn được phân loại theo kỳ hạn thanh toán như sau”

• Tỷ giá giao ngay: Đây là tỷ giá áp dụng cho các giao dịch cần được thanh toán ngay lập tức sau khi thực hiện.
• Tỷ giá giao dịch theo kỳ hạn: Đây là tỷ giá áp dụng cho các giao dịch mà bên mua và bên bán đã thỏa thuận trước một ngày thanh toán cụ thể, theo tỷ giá đã được thỏa thuận

Có những yếu tố chính nào ảnh hưởng đến tỷ giá?

Dưới đây là các yếu tố có ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái:

• Chính sách tiền tệ: Những thay đổi về lãi suất và cung tiền do ngân hàng trung ương điều hành sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của đồng nội tệ và tỷ giá hối đoái.
• Tình hình kinh tế, chính trị: Biến động về kinh tế, chính trị của một quốc gia làm giảm sức mạnh của đồng nội tệ, từ đó tỷ giá hối đoái cũng biến động theo.
• Cán cân thanh toán: Khi cán cân thanh toán quốc tế xuất hiện thâm hụt, giá trị đồng nội tệ sẽ giảm và tỷ giá hối đoái tăng lên.
• Lạm phát: Lạm phát tăng cao làm suy giảm sức mua của đồng nội tệ, dẫn đến tỷ giá hối đoái tăng lên.
• Dòng vốn đầu tư quốc tế: Dòng vốn đầu tư nước ngoài vào một quốc gia có thể làm tăng giá trị đồng nội tệ, từ đó tỷ giá hối đoái giảm đi.
• Lãi suất: Việc tăng lãi suất trong nước thu hút dòng vốn nước ngoài, gia tăng sức mạnh của đồng nội tệ và kéo giảm tỷ giá hối đoái.

Lạm phát là một yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá (Nguồn: Stock Farmer Group)

Tỷ giá hối đoái có vai trò như thế nào?

Tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế và thể hiện vị thế của quốc gia trên trường quốc tế, đặc biệt trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Khi tỷ giá USD/VND tăng, tức là USD "đắt hơn" VND, hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ sẽ trở nên cạnh tranh hơn do giá thành thấp. Tuy nhiên, giá hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ vào Việt Nam sẽ tăng cao, làm giảm nhu cầu sử dụng của người Việt Nam.

Ngược lại, khi tỷ giá USD/VND giảm, tức là giá trị của VND tăng, hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ sẽ trở nên kém cạnh tranh hơn. Trong khi đó, hàng nhập khẩu từ Mỹ vào Việt Nam sẽ tăng lên do giá USD "hạ nhiệt".

Các nghiên cứu cho thấy, điều chỉnh tỷ giá hối đoái cũng có thể ảnh hưởng đến lạm phát. Khi tỷ giá ngoại tệ tăng cao, giá hàng nhập khẩu cũng tăng, dẫn đến áp lực lạm phát. Ngược lại, khi tỷ giá ngoại tệ giảm, giá hàng nhập khẩu có thể giảm, làm giảm áp lực lạm phát.

Tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế (Nguồn: Cafefin)

Như vậy, tỷ giá hối đoái đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế mở, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực từ thương mại, tài chính đầu tư đến giá cả và lạm phát. Hiểu rõ các yếu tố tác động đến tỷ giá sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách điều chỉnh tỷ giá một cách hiệu quả, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội.

Xem thêm

Có những chế độ tỷ giá ngoại tệ JPY nào phổ biến nhất?

Tỷ giá tính chéo của đồng Việt Nam so với đồng Nhân dân tệ hiện nay là bao nhiêu?