Tìm hiểu về hoạt động lưu ký chứng khoán

Lưu ký chứng khoán là thuật ngữ được nhắc đến khá nhiều trong lĩnh vực đầu tư tài chính. Tuy nhiên đối với những nhà giao dịch mới tham gia thị trường không phải ai cũng hiểu rõ về ý nghĩa, đặc điểm của hoạt động này. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những kiến thức cơ bản về chứng khoán nói chung và những lưu ý cần biết về lưu ký chứng khoán nói riêng để các trader đầu tư hiệu quả hơn.

Những thông tin cần biết về lưu ký chứng khoán (Ảnh: Timo)

Khái niệm lưu ký chứng khoán

Một số thông tin cơ bản về chứng khoán sẽ giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện hơn về lưu ký chứng khoán.

Định nghĩa

Lưu ký chứng khoán là bước quan trọng cần phải làm để nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch trên thị trường chứng khoán.

Khái niệm lưu ký chứng khoán đã được nêu rõ tại Khoản 34, Điều 4, Luật Chứng khoán năm 2019 như sau: “Hoạt động này là việc nhận ký gửi, bảo quản, chuyển nhượng chứng khoán cho khách hàng, giúp họ thực hiện các quyền liên quan đến chứng khoán lưu ký.”

Hoạt động này do Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (viết tắt là VSD) quản lý. Trung tâm sẽ có những chính sách riêng đảm bảo quyền lợi cho chủ sở hữu chứng khoán.

Sau khi lưu ký chứng khoán, tài sản này sẽ được ghi nhận vào tài khoản đứng tên nhà đầu tư. Trong trường hợp giao dịch trên sàn, tài khoản chứng khoán sẽ được ghi tăng hoặc giảm mà không cần phải sử dụng các các giấy tờ, chứng chỉ quỹ.

Thủ tục đăng ký

Điều kiện và hồ sơ đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán cũng được quy định rõ tại Điều 57, 58 của Bộ luật này:

Thông tin về lưu ký chứng khoán đã được pháp luật quy định rõ bằng văn bản (Ảnh: Tạp chí Tài chính)

Tại sao cần lưu ký chứng khoán?

Khi tìm hiểu kiến thức cơ bản về chứng khoán, dễ dàng nhận thấy việc lưu ký này chính là điều kiện tiên quyết để thực hiện các giao dịch mua bán trên sàn. Ngoài ra, hoạt động này còn có những mục đích sau đây:

• Giúp VSD tiết kiệm chi phí in ấn, bảo quản, cất trữ các chứng chỉ chứng khoán.
• Bảo vệ chứng chỉ chứng khoán không bị thất lạc, mất mát, hư hỏng.
• Đảm bảo tính thanh khoản, giúp thị trường và nhà đầu tư gia tăng vòng quay vốn.
• Giảm thiểu tối đa rủi ro cho các hoạt động trên thị trường.

Như vậy, thay vì nắm giữ một loạt cổ phiếu, trái phiếu giấy thì giờ đây sau lệnh đặt mua thành công, số chứng khoán thuộc quyền sở hữu của bạn sẽ được cập nhật dưới dạng dữ liệu trên hệ thống lưu ký tập trung. Hình thức nắm giữ thay đổi từ hữu hình sang vô hình nhưng giá trị vẫn giữ nguyên.

Sau khi đặt mua thành công, số lượng chứng khoán mà bạn sở hữu sẽ được cập nhật dưới dạng dữ liệu trên hệ thống lưu ký tập trung. Hệ thống lưu ký của thành viên sẽ kết nối trực tiếp với hệ thống của VSD để truyền dữ liệu, cập nhật, theo dõi chi tiết. Tránh được những sai sót trong quá trình hoạt động, đảm bảo chính xác và đầy đủ tài sản của nhà đầu tư.

Hoạt động lưu ký chứng khoán có những đặc điểm gì?

Nguyên tắc hoạt động của việc lưu ký chứng khoán chính là để đảm bảo quyền lợi cho các nhà đầu tư. Trường hợp nhà đầu tư không thể đến VSD để lưu ký trực tiếp, họ sẽ phải thông qua thành viên lưu ký. Sau đó, thành viên đó sẽ tái lưu ký chứng khoán tại VSD.

Khi lưu ký thông qua thành viên lưu ký, số dư trên tài khoản của nhà đầu tư phải khớp với số dư tài khoản lưu ký của thành viên lưu ký mở tại VSD.

Thông tin chi tiết của tài khoản phải trùng khớp với dữ liệu sở hữu của người đầu tư trên hệ thống VSD. Nếu có sai sót, VSD sẽ thông báo đến khách hàng để tiến hành điều chỉnh.

Chứng khoán được lưu ký tại trung tâm là tài sản của khách hàng, được quản lý tách biệt với tài sản của VSD. Trung tâm không được phép sử dụng tài sản của khách nhằm trục lợi cho mình hay bên thứ ba.

Thành viên lưu ký thường là công ty chứng khoán hoặc ngân hàng thương mại đang hoạt động tại Việt Nam. Những tổ chức này đã được Ủy ban Chứng khoán nhà nước cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán và được VSD đồng ý trở thành thành viên lưu ký hợp pháp.

Hàng ngày, thành viên sẽ phải cập nhật đầy đủ thông tin mở, đóng tài khoản lưu ký của nhà đầu tư. Đồng thời, đối chiếu thông tin, số dư tài khoản của khách hàng mà VSD cung cấp cho thành viên trước đó.

Mỗi nhà đầu tư chỉ được phép mở một tài khoản lưu ký tại một thành viên lưu ký. Dữ liệu sẽ được mã hóa riêng, đảm bảo không trùng lặp với các nhà giao dịch khác trên thị trường.

Trước khi giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư phải ký hợp đồng mở tài khoản tại các thành viên lưu ký (Ảnh: Stockbiz)

Chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký có gì khác nhau?

Để phân biệt chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký, bạn có thể dựa vào những nội dung sau:

Lưu ý cần biết khi lưu ký chứng khoán

Dưới đây là những lưu ý mà nhà đầu tư cần biết khi tham gia hoạt động lưu ký chứng khoán.

• Tại Việt Nam chỉ có duy nhất một Trung tâm lưu ký chứng khoán tại số 112 Hoàng Quốc Việt, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội và chi nhánh tại TP. Hồ Chí Minh ở tầng 7, tòa nhà Exchange Tower, số 1 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, quận 1. Đây là đơn vị được phép cấp mã chứng khoán cho tất cả các loại chứng khoán trên thị trường.
• Nên thực hiện lưu ký chứng khoán nếu nhà đầu tư muốn giao dịch chứng khoán trên sàn. Nếu không lưu ký, bạn phải tìm đến tận đơn vị phát hành, đăng ký mua và hưởng quyền lợi từ họ. Điều này mất thời gian và chi phí, có thể không mua được cổ phiếu tốt và bỏ lỡ cơ hội đầu tư.
• Lưu ký chứng khoán là hoạt động do pháp luật quy định nên nhà đầu tư có thể yên tâm về độ minh bạch khi đăng ký.

Trên đây là những thông tin cần biết về lưu ký chứng khoán mà nhà đầu tư có thể tham khảo. Hiểu được những kiến thức cơ bản về chứng khoán sẽ giúp các nhà đầu tư an tâm hơn khi đăng ký lưu ký cũng như giao dịch trên sàn.

Xem thêm 

Phí lưu ký chứng khoán trên bảng giá chứng khoán VPS là bao nhiêu?

Các loại biểu đồ có thể sử dụng để phân tích bảng giá chứng khoán SSI là gì?