Thiên hướng sai lệch trong suy nghĩ ảnh hưởng đến việc quản lý đầu tư như thế nào?

Sự biến động của thị trường đầu tư phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Một nhà đầu tư chuyên nghiệp luôn tìm hiểu kỹ từng thay đổi của thị trường để đưa ra quyết định dựa trên những phân tích khách quan. Tuy nhiên, không phải lúc nào nhà đầu tư cũng có thể giữ một tâm trí sáng suốt và suy nghĩ đúng đắn. Những sai lệch trong suy nghĩ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động quản lý đầu tư của một cá nhân. Vậy những sai lệch này là gì và làm sao để giải quyết chúng? 

Tác động của suy nghĩ đến hoạt động quản lý đầu tư

Suy nghĩ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động đầu tư. Nó là yếu tố chi phối cách bạn đánh giá rủi ro, xử lý thất bại và cân nhắc xem quyết định đầu tư có đúng hay không. Lối suy nghĩ tích cực và logic sẽ giúp bạn duy trì kỷ luật trong việc thực hiện kế hoạch quản lý đầu tư, đồng thời nắm bắt tốt cơ hội đầu tư ngay cả trong thời kỳ khó khăn. Ngược lại, suy nghĩ sai lệch có thể khiến bạn cảm thấy quá sợ hãi, quá tự tin hoặc nản lòng. 

Suy nghĩ là yếu tố chi phối cách quản lý đầu tư của một cá nhân (Nguồn: Psycom) 

Để giúp các nhà đầu tư nhận thức và kiểm soát được suy nghĩ của mình, một lĩnh vực chuyên nghiên cứu về tác động của suy nghĩ với hoạt động đầu tư đã ra đời, đó là tài chính hành vi (Behavioral Finance). 

Thay vì giả định rằng tất cả các quyết định đầu tư đều dựa trên lý thuyết hợp lý và thông tin khách quan, tài chính hành vi chấp nhận rằng con người không phải lúc nào cũng có thể tự kiểm soát tốt. Các yếu tố tâm lý, thói quen và ảnh hưởng của tâm trạng có thể dẫn đến quyết định sai lầm, từ đó ảnh hưởng đến hiệu suất đầu tư.

Những thiên hướng sai lệch trong suy nghĩ thường gặp khi đầu tư 

Tài chính hành vi cho rằng hoạt động đầu tư của con người thường dễ bị chi phối bởi 4 thiên hướng sai lệch trong suy nghĩ, bao gồm: 

Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias)

Lối suy nghĩ này đại diện cho việc bạn tìm kiếm, hiểu và lưu giữ thông tin khớp với niềm tin đã tồn tại và bỏ qua những luồng thông tin trái chiều. 

Trong lĩnh vực đầu tư, thiên kiến xác nhận khiến nhà đầu tư chỉ tập trung vào thông tin ủng hộ quan điểm hiện có về tài sản/chiến lược mà không chú ý đến (hoặc đánh giá thấp) các ý kiến phản đối. 

Thiên kiến xác nhận giới hạn hiểu biết của nhà đầu tư với những thông tin một chiều (Nguồn: Việc làm 24h) 

Lối suy nghĩ này khiến nhà đầu tư chỉ nghe theo quan điểm một chiều, từ đó tạo ra một vòng lặp tự củng cố. Chính vì thế, họ có thể đưa ra quyết định không hợp lý, bất kể đó là quyết định về thời điểm hay lĩnh vực đầu tư. 

Thiên kiến kinh nghiệm (Experience Bias) 

Thiên kiến này chỉ những người quá tự tin vào kinh nghiệm cá nhân mà phớt lờ sự thay đổi của thị trường, thời thế. Vì sự cố chấp của bản thân, họ có thể mãi dậm chân tại chỗ hoặc tụt hậu so với tốc độ phát triển của thị trường, ảnh hưởng đến hiệu suất đầu tư. 

Ví dụ, một nhà đầu tư vì đã thành công với cổ phiếu có cổ tức cao nên từ chối mua cổ phiếu tăng trưởng không cổ tức. Trong khi đó, cổ phiếu tăng trưởng mới là loại sản phẩm sở hữu tiềm năng tạo ra lợi nhuận lớn ở hiện tại và tương lai. 

Ác cảm thua lỗ (Loss Aversion)

Ác cảm thua lỗ mô tả hiệu ứng tâm lý là: con người thường có phản ứng mạnh mẽ với sự mất mát hơn là với thành tựu tương đương. Chẳng hạn như cảm giác đau khổ khi mất 100.000 đồng thường dai dẳng và mãnh liệt hơn so với cảm giác hạnh phúc khi được cho 100.000 đồng. 

Ác cảm thua lỗ khiến nhà đầu tư ưu tiên giữ tiền hơn kiếm lời (Nguồn: How To Trade Blog) 

Lối suy nghĩ này có thể khiến nhà đầu tư ưu tiên việc bảo vệ tài sản khỏi hao hụt hơn là kiếm lời. Ví dụ, một nhà đầu tư bị ác cảm thua lỗ chi phối thường vội vàng bán tài sản khi mới bắt đầu tăng giá vì sợ rằng thị trường có thể đi xuống bất cứ lúc nào. Hoặc họ cũng thường giữ những tài sản đang xuống giá chứ không chịu bán cắt lỗ vì muốn gỡ vốn khi thị trường tăng giá trở lại.     

Thiên kiến quen thuộc (Familiarity bias)

Thiên kiến quan thuộc là xu hướng của con người tìm kiếm và ưa thích đầu tư vào những tài sản hoặc lựa chọn mà họ đã quen thuộc. Thay vì khám phá các cơ hội mới, nhà đầu tư thường ưu tiên đầu tư vào những gì họ đã biết và có kinh nghiệm. Điều này sẽ hạn chế sự đa dạng trong danh mục đầu tư. 

Cách đối phó với những sai lệch để đầu tư hiệu quả

Nhận biết được những thiên hướng sai lệch trong suy nghĩ kể trên là bước đầu tiên để nhà đầu tư có thể đối phó với chúng. Sự nhận thức rõ ràng sẽ giúp bạn cảnh giác và phát hiện kịp thời khi bản thân có dấu hiệu bị chi phối. 

Tiếp theo đó, bạn cần liên tục cập nhật kiến thức và học hỏi kinh nghiệm từ những người thành công để nắm bắt tốt xu hướng thị trường, đồng thời bổ sung thêm các phương pháp đầu tư hiệu quả. Nếu không tự tin vào khả năng tự học, đừng ngại tìm kiếm sự trợ giúp của chuyên gia. Thay vì mất thời gian xoay sở một mình, các chuyên gia uy tín chắc chắn sẽ giúp bạn nâng cao hiểu biết nhanh chóng hơn. 

Sự trợ giúp của các chuyên gia sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt thay vì chỉ tin vào suy nghĩ chủ quan (Nguồn: Prudential) 

Cuối cùng, hãy ghi nhớ rằng phải luôn đưa ra quyết định dựa trên thông tin khách quan và tìm hiểu từ nhiều phía. Nếu chỉ dựa vào suy nghĩ chủ quan của bản thân, bạn có thể dễ dàng đánh mất cơ hội đầu tư tốt. 

Như vậy, bài viết đã giúp bạn chỉ ra 4 thiên hướng sai lệch trong suy nghĩ có thể ảnh hưởng xấu đến hoạt động quản lý đầu tư. Hy vọng những chia sẻ trong bài sẽ hữu ích trong việc hỗ trợ bạn đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn. 

Xem thêm

Nhu cầu thuê nhà của các TikToker hiện nay: Cách nắm bắt cơ hội cho các nhà đầu tư

Đầu tư chung làm sao để không vào cảnh "mất bạn"?