Thao túng thị trường chứng khoán là gì? Các phương pháp phòng tránh các hành vi thao túng

Thao túng thị trường là áp dụng các phương thức nhằm điều chỉnh, nâng hạ giá cổ phiếu nhằm trục lợi trên thị trường chứng khoán. Đây là những hành vi gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường, làm giảm tính minh bạch cũng như sự hấp dẫn của kênh đầu tư chứng khoán với công chúng. Cùng tìm hiểu các kiến thức đầu tư tổng hợp về chủ đề này để có cái nhìn tổng quan hơn về giao dịch cổ phiếu cũng như hạn chế rủi ro. 

Thế nào là thao túng thị trường chứng khoán

Thao túng thị trường chứng khoán là một hành vi cố ý can thiệp vào cơ chế cung cầu tự nhiên của thị trường, nhằm tạo ra sự biến động giá giả tạo để thu lợi bất chính. Mức độ dễ bị thao túng của một thị trường chứng khoán phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Độ minh bạch của thị trường: Thị trường càng minh bạch, thông tin về doanh nghiệp, giao dịch càng được công khai, thì khả năng thao túng càng thấp. Ngược lại, khi thông tin không đầy đủ, các giao dịch thiếu minh bạch, sẽ tạo điều kiện cho các hoạt động thao túng.
• Quy mô và thanh khoản của thị trường: Thị trường vốn hóa nhỏ, thanh khoản thấp thường dễ bị thao túng hơn vì chỉ cần một lượng vốn nhỏ cũng có thể tác động đáng kể đến giá cổ phiếu.
• Khung pháp lý và cơ chế giám sát: Một khung pháp luật chặt chẽ, cơ chế giám sát hiệu quả sẽ giúp ngăn chặn các hành vi thao túng. Ngược lại, nếu khung pháp luật lỏng lẻo, cơ quan quản lý yếu kém, sẽ tạo cơ hội cho các hoạt động bất hợp pháp.
• Cấu trúc sở hữu của doanh nghiệp: Nếu một doanh nghiệp có một vài cổ đông lớn nắm giữ phần lớn cổ phiếu, thì việc thao túng giá cổ phiếu của doanh nghiệp đó sẽ dễ dàng hơn.

Thao túng thị trường là những hành vi thiếu minh bạch nhằm tác động giá chứng khoán (Nguồn: Thư viện Pháp luật) 

Tổng hợp 4 hình thức thao túng trị trường thường thấy hiện nay

Tạo thị trường giả (Pump and Dump):

Đây là hình thức thao túng phổ biến nhất, trong đó một nhóm người cố tình đẩy giá một cổ phiếu lên cao một cách bất thường, sau đó bán tháo để thu lợi.

Cách thức:

• Mua tích lũy một lượng lớn cổ phiếu của một công ty ít được biết đến.
• Tung tin đồn, thông tin tích cực về công ty đó trên các diễn đàn, mạng xã hội để thu hút sự chú ý của nhà đầu tư.
• Khi giá đã đạt đỉnh, nhóm này sẽ đồng loạt bán ra, gây áp lực bán lớn và khiến giá giảm mạnh.

Ví dụ: Các vụ việc pump and dump thường xảy ra với các đồng coin trên thị trường tiền điện tử.

Phổ biến thông tin sai lệch

Người thao túng cố tình tung tin sai lệch, tin đồn thất thiệt về một công ty, một ngành hoặc toàn bộ thị trường để gây hoang mang, khiến nhà đầu tư đưa ra quyết định sai lầm.

Cách thức:

• Tạo ra các báo cáo phân tích giả mạo.
• Lan truyền tin đồn trên các mạng xã hội, diễn đàn.
• Sử dụng các tài khoản ảo để bình luận, đánh giá sai lệch.

Ví dụ: Tin đồn về việc một công ty sắp phá sản, một ngành sẽ bị cấm, hoặc một chính sách mới sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường.

Giao dịch bằng các lệnh giả hoặc mua bán chứng khoán tức thì:

Đây là hình thức giao dịch giả tạo, trong đó một người hoặc một nhóm người sử dụng nhiều tài khoản để mua bán chứng khoán với nhau, nhằm tạo ra ảo giác về khối lượng giao dịch và sự quan tâm của nhà đầu tư.

Cách thức:

• Tạo nhiều tài khoản giao dịch.
• Thực hiện các giao dịch mua bán luân phiên giữa các tài khoản.

Mục tiêu:

• Đẩy giá lên: Tạo ra ảo giác về nhu cầu mua lớn.
• Tăng thanh khoản: Tạo ra vẻ ngoài sôi động của thị trường.
• Che giấu thông tin nội bộ.

Ví dụ: Một nhóm người sử dụng 10 tài khoản khác nhau để mua bán liên tục một cổ phiếu trong vòng một ngày, tạo ra ảo giác về khối lượng giao dịch lớn.

Giao dịch nội bộ

Sử dụng thông tin nội bộ chưa được công bố để mua bán chứng khoán, nhằm thu lợi bất chính. Ở loại hình này, những người trong nội bộ công ty (Nhân viên, lãnh đạo, chủ sở hữu, người thân,...) thực hiện giao dịch dựa trên các thông tin nội bộ chưa được hoặc không cô bố nhằm trục lợi bất chính.

Ví dụ: Một giám đốc điều hành bán toàn bộ cổ phiếu của mình trước khi công ty công bố kết quả kinh doanh thua lỗ.

Một số phương pháp thao túng phổ biến (Nguồn: Tạp chí luật sư) 

Một số biện pháp nhằm xử lý thao túng thị trường chứng khoán

Đối với các hành vi thao túng thị trường, các cơ quan quản lý trực thuộc chính quyền thường đưa ra các hình phạt tài chính, hình sự nhằm xử phạt và răn đe. Theo Điều 211, cá nhân tiến hành các phương thức thao túng thị trường có thể bị truy cứu trách nhiệm hinh sự theo các khung:

• Khung 01 (thu lợi từ 500 triệu đồng - 1.5 tỷ đồng, gây tổng thất từ 1 - 3 tỷ đồng): Phạt từ 500 triệu đồng - 2 tỷ đồng hoặc áp dụng án tù với thời hạn 6 tháng - 3 năm 
• Khung 02 (thu lợi trên 1.5 tỷ đồng, thực hiện hành vi có tổ chức và gây tổn thất cho thị trường từ 3 tỷ đồng trở lên): Áp dụng nộp phạt từ 2 - 4 tỷ động hoặc áp dụng hình phạt từ 2 - 7 nă tù giam 

Đối với trách nhiệm hành chính, tổ chức, cá nhân sẽ cần phải nộp số tiền phạt có giá tri gấp 10 lần khoảng đã trục lợi bất hợp pháp. (Trong trường hợp chưa đến mức truy cứu hình sự. Mức phạt tối đa đối với tổ chức là 3 tỷ đồng và mức tối đa với cá nhân là 1 tỷ. Hình phạt bổ sung cần lưu ý:

• Với công ty, tổ chức chứng khoán: Đình chỉ tham gia hoạt động kinh doanh trong thời hạn 1 - 3 tháng.
• Đối với các cá nhân có nghề nghiệp liên quan đến chứng khoán: Tước chứng chỉ, giấy phép hành nghề trong 1.5 - 2 năm. 

Hành vi thao túng thị trường có thể bị truy cứu hình sự hoặc hành chính (Nguồn: Dân trí) 

Cách phòng tránh thao túng thị trường 

Để có thể phòng tránh các hình thức thao túng trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cần bổ sung các kiến thức đầu tư tổng hợp. Cụ thể là:

• Học tập và bổ sung kiến thức, thông tin về thị trường: Hiểu về cơ chế cung cầu của thị trường sẽ giúp bạn có những nhận định tốt hơn về giá cổ phiếu. Qua đó, bạn có thể chủ động đưa ra đánh giá chính xác và tránh các cổ phiếu có dấu hiệu bị thao túng.
• Nắm vững và thực hiện phân tích doanh nghiệp: Đây là kiến thức đầu tư tổng hợp giúp bạn hiểu rõ hơn mô hình kinh doanh, tình hình tài chính của công ty. Từ đó, bạn có thể nhận định về tiềm năng và giá trị cổ phiếu. 
• Đầu tư có chiến lược, kỹ luật: Sự kỷ luật trong áp dụng các kiến thức đầu tư tổng hợp và chiến lược hợp lý giúp hạn chế rủi ro và ảnh hưởng của các biến động ngắn hạn. 

Nhà đầu tư cần cập nhật kiến thức đầu tư để phòng ngừa thao túng (Nguồn: Tạp chí Tài chính) 

Thao túng thị trường chứng khoán là hành vi thiếu minh bạch, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhà đầu tư. Hy vọng bài viết đã mang đến kiến thức đầu tư tổng hợp giúp bạn hiểu hơn về chủ đề này và có thể chủ động phòng tránh, hạn chế rủi ro khi giao dịch.

Xem thêm

Các loại biểu đồ có thể sử dụng để phân tích bảng giá chứng khoán SSI là gì?

Giao dịch tài chính đầu tư quỹ mở và chứng khoán riêng lẻ có điểm gì khác nhau?