Nới lỏng định lượng là gì và tác động như thế nào tới thị trường chứng khoán?

Năm 2008, thế giới chứng kiến một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng. Để cứu vãn tình hình, các ngân hàng trung ương đã sử dụng một công cụ đặc biệt gọi là nới lỏng định lượng (QE). Cùng tìm hiểu kiến thức đầu tư tổng hợp về nới lỏng định lượng trong bài viết dưới đây.

Khái niệm nới lỏng định lượng (QE)

Nới lỏng định lượng (QE), hay còn gọi là bơm tiền vào nền kinh tế, là một công cụ chính sách tiền tệ mạnh mẽ mà các ngân hàng trung ương thường sử dụng để kích thích kinh tế.

Cụ thể, QE hoạt động bằng cách mua lại các chứng khoán từ các ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính khác, từ đó gia tăng lượng tiền cung ứng vào hệ thống.

Giống như một liều thuốc kích thích, QE giúp giảm lãi suất, tăng thanh khoản, và khuyến khích các doanh nghiệp, người dân tăng cường hoạt động đầu tư và tiêu dùng.

QE là chính sách tiền tệ được sử dụng để kích thích tăng trưởng kinh tế (Nguồn: Saigon Times)

Nguồn gốc của QE vẫn còn nhiều tranh cãi, nhưng nhiều người cho rằng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) là một trong những ngân hàng đầu tiên áp dụng chính sách này vào cuối những năm 1990 để thoát khỏi tình trạng giảm phát kéo dài. Tuy nhiên, hiệu quả của QE tại Nhật Bản đã gây ra nhiều tranh cãi trong giới học thuật.

Trước khi QE trở thành tâm điểm, các ngân hàng trung ương chủ yếu dựa vào việc điều chỉnh lãi suất cơ bản để điều hành chính sách tiền tệ. Nhưng khi lãi suất giảm xuống gần mức thấp hạn chế, QE tựa như một giải pháp đột phá nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu khủng hoảng kinh tế.

Tại sao cần nới lỏng định lượng

Kiến thức đầu tư tổng hợp cho thấy, bản chất của nới lỏng định lượng là một chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương để tạo ra thêm tiền trong nền kinh tế và tăng cung cấp tiền tệ.

Chính sách được áp dụng để:

• Kích thích tăng trưởng kinh tế: Khi nền kinh tế rơi vào tình trạng trì trệ, các ngân hàng trung ương thường sẽ dùng QE để tạo ra tiền và đầu tư tài chính như trái phiếu chính phủ hoặc các giấy tờ có giá trị khác. Qua đó, giảm lãi suất và cú hích tạo đà cho kinh tế vươn lên.
• Kiểm soát lạm phát: QE có thể được sử dụng để kiềm chế lạm phát bằng cách tăng cung tiền, làm giảm giá trị đồng tiền và điều chỉnh kỳ vọng lạm phát. Khi cung tiền tăng, áp lực lạm phát có thể gia tăng, nhưng đồng thời, việc giảm giá trị đồng tiền cũng làm giảm giá trị thực của nợ và kích thích cầu. Sự kết hợp của các yếu tố này giúp ổn định mức giá chung và giảm thiểu rủi ro lạm phát phi mã.

Cơ chế hoạt động của QE khá đơn giản. Ngân hàng trung ương sẽ mua lại một lượng lớn tài sản tài chính từ thị trường, như trái phiếu chính phủ hoặc chứng khoán có giá trị, bằng tiền mới được tạo ra. Hành động này giống như việc bơm một lượng lớn tiền mặt vào hệ thống kinh tế, làm tăng cung tiền và kéo lãi suất xuống.

Khi lãi suất giảm, chi phí vay vốn sẽ giảm theo, khuyến khích người dân tăng đầu tư và tiêu dùng. Điều này sẽ tạo ra một hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra việc làm mới.

Nới lỏng định lượng có thể được sử dụng để kiềm chế lạm phát, tạo sức bật cho nền kinh tế quốc gia (Nguồn: Stockbiz)

Tuy nhiên, QE cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng kể. Nếu không được thực hiện một cách thận trọng và có kế hoạch rút lui rõ ràng, QE có thể dẫn đến tình trạng bong bóng tài sản, lạm phát gia tăng và làm gia tăng bất bình đẳng thu nhập. Vì vậy, việc quyết định áp dụng QE và quản lý hiệu quả chính sách này là một bài toán khó đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ các nhà hoạch định chính sách.

Lịch sử những lần nới lỏng định lượng

Theo kiến thức đầu tư tổng hợp, lịch sử đã chứng kiến nhiều lần các quốc gia áp dụng chính sách này để đối phó với những cú sốc kinh tế lớn.

• Trong thời kỳ Đại suy thoái những năm 1930, khi nền kinh tế toàn cầu rơi vào khủng hoảng sâu sắc, nhiều quốc gia đã tiên phong áp dụng QE, tiêu biểu là Mỹ với việc tăng cường in tiền.
• Sau Chiến tranh Thế giới II, nhiều quốc gia tiếp tục áp dụng QE để hỗ trợ quá trình tái thiết và phát triển.
• Giai đoạn thập niên 1970 chứng kiến một cuộc khủng hoảng lạm phát nghiêm trọng trên toàn cầu, đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ. Để đối phó, các ngân hàng trung ương đã phải cân nhắc kỹ lưỡng việc sử dụng QE, đồng thời kết hợp với các biện pháp khác như tăng lãi suất. Sự kiện Mỹ chấm dứt sự cố Nixon vào năm 1971, khi mà đồng đô la không còn được quy đổi sang vàng, là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử sử dụng QE.
• Đến những năm 1980, QE tiếp tục được sử dụng như một công cụ để kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Mỹ là một ví dụ điển hình với việc tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát và sau đó giảm lãi suất để kích thích nền kinh tế.
• Đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, QE mới thực sự trở thành một công cụ chính sách tiền tệ phổ biến và quy mô lớn. Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc và nhiều quốc gia khác đã triển khai các chương trình QE quy mô hàng nghìn tỷ đô la để ngăn chặn sự sụp đổ của hệ thống tài chính và vực dậy nền kinh tế.
• Trong những năm gần đây, QE tiếp tục được sử dụng để đối phó với các cú sốc kinh tế lớn như đại dịch COVID-19.

Nới lỏng định lượng là công cụ quan trọng để giải quyết những khó khăn kinh tế (Nguồn: Paxful)

Nới lỏng định lượng có tác động như thế nào tới thị trường chứng khoán?

Nới lỏng định lượng đã có tác động tương đối tích cực tới thị trường chứng khoán.

Thu hút dòng vốn ngoại đổ vào thị trường chứng khoán

Khi ngân hàng trung ương thực hiện QE, lãi suất giảm mạnh khiến các kênh đầu tư truyền thống như gửi tiết kiệm và trái phiếu trở nên kém hấp dẫn hơn. Điều này thúc đẩy nhà đầu tư tìm kiếm những kênh đầu tư có lợi nhuận cao hơn, trong đó có thị trường chứng khoán.

Bên cạnh đó, việc bơm thêm thanh khoản vào nền kinh tế thông qua QE đã kích thích tăng trưởng kinh tế, tạo ra một môi trường đầu tư thuận lợi. Điều này thu hút không chỉ các nhà đầu tư trong nước mà còn cả các nhà đầu tư nước ngoài đổ vốn vào thị trường chứng khoán, đẩy nhu cầu mua cổ phiếu tăng lên.

Khi cung tiền tăng lên, giá trị đồng tiền giảm đi, các nhà đầu tư thường có xu hướng chuyển đổi tài sản sang các kênh đầu tư có tính thanh khoản cao như chứng khoán để bảo toàn và gia tăng giá trị tài sản. Điều này càng củng cố thêm sức hấp dẫn của thị trường chứng khoán.

Trấn an tâm lý nhà đầu tư

Việc các ngân hàng trung ương thực hiện chính sách nới lỏng định lượng (QE) không chỉ đơn thuần là một biện pháp kinh tế, mà còn là một tín hiệu mạnh mẽ về cam kết ổn định nền kinh tế.

Khi NHTW bơm thêm thanh khoản vào thị trường, nhà đầu tư cảm nhận được sự hỗ trợ tích cực từ chính phủ, từ đó tạo ra một tâm lý lạc quan và tin tưởng vào triển vọng tương lai.

Ngoài ra, QE còn tạo ra một hiệu ứng lan tỏa trên toàn thị trường. Khi các nhà đầu tư lớn và tổ chức tài chính bắt đầu mua vào, tâm lý đám đông sẽ được kích hoạt, kéo theo một lượng lớn nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia vào thị trường. Điều này tạo ra một vòng luân chuyển tích cực, thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển mạnh mẽ.

Nới lỏng định lượng giúp cải thiện tâm lý của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư F0 (Nguồn: VIB)

Doanh nghiệp được hưởng lợi

Việc ngân hàng trung ương mua lại tài sản tài chính của doanh nghiệp không chỉ đơn thuần làm tăng doanh thu mà còn như một cú hích mạnh mẽ, thổi một làn gió mới vào hoạt động kinh doanh.

Với lượng tiền mặt dồi dào được bơm vào, các doanh nghiệp có đủ nguồn lực để mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư vào công nghệ mới, thị trường chứng khoán.

Bên cạnh đó, khi một số Chính phủ quốc gia khác áp dụng QE, nếu doanh nghiệp trong nước nào sử dụng đồng tiền của nước đó làm đồng tiền chung trong hoạt động của công ty thì doanh nghiệp đó sẽ có cơ hội thu lợi từ chênh lệch tỷ giá.

Chẳng hạn,  khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) thực hiện chính sách nới lỏng định lượng (QE), các công ty như PetroVietnam (PVC) sử dụng đồng USD sẽ thu được nhiều tiền hơn, tạo ra lợi nhuận từ chênh lệch tỷ giá.

Nới lỏng định lượng chỉ là một trong số rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán. Để trở thành một nhà đầu tư thành công, bạn cần không ngừng học hỏi và cập nhật những kiến thức đầu tư tổng hợp.

Xem thêm 

Tác động của cung tiền tới nền kinh tế và thị trường chứng khoán

Tìm hiểu chu kỳ kinh doanh và mối tương quan giữa chu kỳ kinh doanh và thị trường chứng khoán