Những điều nhà đầu tư nên biết về hợp đồng quyền chọn (OPTION)

Hợp đồng quyền chọn (option) mở ra cơ hội đầu cơ với sự biến động của thị trường mà không cần quá nhiều điều kiện. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích từ công cụ này, việc hiểu rõ về đặc điểm, ưu điểm và nhược điểm của hợp đồng quyền chọn là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về hợp đồng quyền chọn, giúp bạn nắm bắt các yếu tố cơ bản và chiến lược giao dịch hiệu quả.

Hợp đồng quyền chọn (Option) là gì?

Hợp đồng quyền chọn (Option) là một công cụ tài chính phái sinh cho phép người nắm giữ quyền, nhưng không bắt buộc, mua hoặc bán một tài sản cơ sở tại một mức giá đã định vào hoặc trước một ngày cụ thể trong tương lai. Tài sản cơ sở được nhắc đến trong hợp đồng quyền chọn có thể là cổ phiếu, hàng hóa, tiền tệ hay chỉ số tài chính.

Hợp đồng quyền chọn còn có tên khác là Option Contract (Ảnh: VietnamBiz)

Mặc dù có một số đặc điểm tương đồng với hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn nổi bật bởi tính linh hoạt cao, cho phép nhà đầu tư tự do quyết định việc thực hiện quyền chọn của mình dựa trên tình hình thị trường. Chính sự linh hoạt này khiến cho Option Contract trở thành một công cụ hữu ích và hiệu quả trong việc quản lý rủi ro và tối đa hóa lợi nhuận trên thị trường tài chính.

Hợp đồng quyền chọn được sử dụng rộng rãi trong các thị trường tài chính để quản lý rủi ro, đầu cơ và tối ưu hóa chiến lược đầu tư.

Phân loại của hợp đồng quyền chọn

Dựa trên đặc điểm như người tham gia hay cách thức thực hiện, hợp đồng quyền chọn (option) có thể được phân chia thành các loại như sau:

Theo quyền của người nắm giữ

Quyền chọn mua (Call Option):

• Quyền chọn mua cho phép người nắm giữ quyền mua tài sản cơ sở (như cổ phiếu, hàng hóa, tiền tệ) tại mức giá thực hiện (strike price) vào hoặc trước ngày đáo hạn.
• Người mua quyền chọn mua hy vọng giá của tài sản cơ sở sẽ tăng lên trên mức giá thực hiện trước ngày đáo hạn.

Quyền chọn bán (Put Option):

• Quyền chọn bán cho phép người nắm giữ quyền bán tài sản cơ sở tại mức giá thực hiện vào hoặc trước ngày đáo hạn.
• Người mua quyền chọn bán hy vọng giá của tài sản cơ sở sẽ giảm xuống dưới mức giá thực hiện trước ngày đáo hạn.

Theo phong cách thực hiện

Quyền chọn kiểu Mỹ (American Option):

• Quyền chọn kiểu Mỹ có thể được thực hiện bất kỳ lúc nào trước hoặc vào ngày đáo hạn.
• Sự linh hoạt này thường làm cho quyền chọn kiểu Mỹ có giá trị cao hơn so với quyền chọn kiểu châu Âu.

Quyền chọn kiểu châu Âu (European Option):

• Quyền chọn kiểu châu Âu chỉ có thể được thực hiện vào ngày đáo hạn.
• Điều này giới hạn sự linh hoạt nhưng thường làm cho quyền chọn kiểu châu Âu có chi phí thấp hơn so với quyền chọn kiểu Mỹ.

Hợp đồng quyền chọn được phân chia dựa theo đặc điểm, tính chất (Ảnh: Yuanta Việt Nam)

Theo tài sản cơ sở

Quyền chọn cổ phiếu (Stock Option):

• Được phát hành dựa trên cổ phiếu của các công ty.
• Phổ biến trên các sàn giao dịch chứng khoán và được sử dụng rộng rãi để đầu cơ và bảo hiểm rủi ro.

Quyền chọn chỉ số (Index Option):

• Dựa trên các chỉ số tài chính như S&P 500, Nasdaq, hoặc Dow Jones.
• Cho phép nhà đầu tư đầu cơ hoặc bảo hiểm rủi ro dựa trên biến động của toàn bộ thị trường.

Quyền chọn tiền tệ (Currency Option):

• Dựa trên các cặp tiền tệ như EUR/USD, GBP/USD.
• Thường được sử dụng bởi các doanh nghiệp và nhà đầu tư để bảo hiểm rủi ro tỷ giá hối đoái.

Quyền chọn hàng hóa (Commodity Option):

• Dựa trên các hàng hóa như vàng, dầu, lúa mì.
• Được sử dụng bởi các nhà sản xuất và người tiêu dùng hàng hóa để bảo hiểm rủi ro biến động giá.

Theo cách thức thanh toán

Quyền chọn kiểu tài sản (Physical Delivery Option):

• Tài sản cơ sở được giao dịch thực tế khi quyền chọn được thực hiện.
• Thường áp dụng cho các quyền chọn cổ phiếu và hàng hóa.

Quyền chọn kiểu tiền mặt (Cash Settlement Option):

• Sự chênh lệch giá trị giữa giá thực hiện và giá thị trường của tài sản cơ sở được thanh toán bằng tiền mặt.
• Thường áp dụng cho các quyền chọn chỉ số và một số quyền chọn tiền tệ.

Hợp đồng quyền chọn có những đặc điểm nào?

Hợp đồng quyền chọn là một loại công cụ tài chính phái sinh, mang lại nhiều lợi ích và cơ hội đa dạng cho các nhà đầu tư. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của hợp đồng quyền chọn:

• Đa dạng tài sản cơ sở: Hợp đồng quyền chọn có thể dựa trên nhiều loại tài sản khác nhau, bao gồm hàng hóa và chứng khoán. Điều này mang lại sự linh hoạt cao, vì không cần phải chuẩn hóa về số lượng, khối lượng, giá trị hoặc các điều khoản cụ thể.
• Giao dịch ngoài sàn: Hợp đồng quyền chọn không được niêm yết trên sàn giao dịch mà được thực hiện trên thị trường OTC (Over-the-Counter). Hiện nay, tại thị trường chứng khoán Việt Nam, chỉ có hợp đồng tương lai được niêm yết chính thức.
• Thanh toán linh hoạt: Việc trao đổi và thanh toán tài sản không diễn ra ngay khi ký kết hợp đồng. Thay vào đó, tùy thuộc vào loại quyền chọn, giao dịch này sẽ được thực hiện vào thời điểm đáo hạn hoặc một thời điểm khác sau đó.
• Không yêu cầu ký quỹ: Thay vì ký quỹ, người tham gia hợp đồng quyền chọn phải chịu một khoản phí quyền chọn (premium). Người mua sẽ trả cho người bán một khoản phí nhất định để có quyền thực hiện hợp đồng.
• Quyền không bắt buộc: Vào thời điểm đáo hạn, người mua không bắt buộc phải thực hiện quyền trong hợp đồng. Nếu họ quyết định thực hiện quyền, người bán sẽ phải tuân thủ các điều khoản đã thỏa thuận, bao gồm việc bán với giá đã định trước. Trong trường hợp thua lỗ, người mua chỉ mất khoản phí đã trả.
• Đóng vị thế: Nếu muốn đóng vị thế trong hợp đồng quyền chọn, các bên tham gia phải thực hiện một hợp đồng quyền chọn khác với vị thế ngược lại. Ví dụ, để đóng vị thế mua quyền chọn, bạn cần bán lại quyền chọn đó với cùng tài sản cơ sở, ngày đáo hạn và giá thực hiện.

Hợp đồng quyền chọn có thể xuất phát từ nhiều tài sản cơ sở (Ảnh: The Bank)

Hai mặt của hợp đồng quyền chọn

Bất cứ công cụ tài chính nào cũng sẽ có 2 mặt ưu và nhược điểm, hợp đồng quyền chọn (option) cũng không ngoại lệ:

Ưu điểm:

• Phòng ngừa rủi ro thị trường: Option Contract giúp các nhà đầu tư bảo vệ các vị thế sẵn có khỏi biến động thị trường, giảm thiểu rủi ro tài chính.
• Dễ dàng đầu cơ: Hợp đồng quyền chọn tạo điều kiện thuận lợi cho việc đầu cơ các tài sản cơ sở, giúp nhà đầu tư tận dụng được các biến động giá.
• Giảm thiểu rủi ro: Khi đầu cơ tài sản thông qua hợp đồng quyền chọn, nhà đầu tư có thể giới hạn rủi ro thua lỗ chỉ ở mức phí quyền chọn đã trả.
• Lợi nhuận trong mọi điều kiện thị trường: Nhà đầu tư có khả năng thu được lợi nhuận dù thị trường tăng, giảm hay không đổi, tùy thuộc vào chiến lược giao dịch và loại quyền chọn (mua hoặc bán) mà họ sử dụng.

Nhược điểm:

• Chi phí quyền chọn: Nhà đầu tư phải trả một khoản phí để mua quyền chọn, và khoản phí này có thể biến động theo thời gian và điều kiện thị trường.
• Rủi ro cho người bán: Người bán quyền chọn sẽ phải đối mặt với rủi ro thua lỗ nếu giá thị trường của tài sản cơ sở vượt quá giá thực hiện trong hợp đồng, dẫn đến việc phải bán hoặc mua tài sản với mức giá không có lợi.
• Chiến lược phức tạp: Giao dịch hợp đồng quyền chọn yêu cầu sự hiểu biết sâu sắc và chiến lược phức tạp hơn so với các sản phẩm phái sinh khác, đòi hỏi nhà đầu tư phải có kiến thức và kinh nghiệm.
• Thanh khoản thấp: Hợp đồng quyền chọn thường có mức độ thanh khoản thấp hơn so với các sản phẩm tài chính khác, làm giảm tính hấp dẫn đối với một số nhà đầu tư.
• Biến động phí quyền chọn: Phí quyền chọn có xu hướng giảm dần khi gần đến ngày đáo hạn của hợp đồng, ảnh hưởng đến lợi nhuận tiềm năng của nhà đầu tư.

Hướng dẫn cách giao dịch hợp đồng quyền chọn (option)

Hiện nay, các sản phẩm chứng khoán phái sinh, bao gồm hợp đồng quyền chọn, được giao dịch trên hai thị trường chính là thị trường tập trung và thị trường phi tập trung. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về giao dịch hợp đồng quyền chọn trên cả hai thị trường này.

Thị trường tập trung

Thị trường tập trung là nơi các giao dịch được thực hiện một cách minh bạch và rõ ràng. Những thông tin về giá cả và dữ liệu giao dịch được công bố công khai vào cuối mỗi ngày. Hợp đồng quyền chọn trên thị trường này có quy định cụ thể về quy mô, số lượng và chất lượng hàng hóa, giúp đảm bảo tính nhất quán và minh bạch.

Ưu điểm của giao dịch trên thị trường tập trung:

• Tính minh bạch cao: Mọi thông tin về giá cả và dữ liệu giao dịch đều được công bố công khai.
• Tính thanh khoản cao: Hợp đồng quyền chọn trên thị trường này có thể dễ dàng chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư, nhờ vào sự tiêu chuẩn hóa và minh bạch trong giao dịch.

Tính thanh khoản của hợp đồng quyền chọn trên thị trường tập trung là cao (Ảnh: Coin 98 Insight)

Thị trường phi tập trung

Thị trường phi tập trung là nơi các giao dịch được thực hiện trực tiếp giữa bên mua và bên bán mà không có sự can thiệp của bên trung gian. Hợp đồng quyền chọn trên thị trường này có tính linh hoạt cao, nhưng thông tin không được niêm yết công khai trên sàn giao dịch, dẫn đến tính thanh khoản thấp hơn so với thị trường tập trung.

Ưu điểm và nhược điểm của giao dịch trên thị trường phi tập trung:

• Tính linh hoạt cao: Hợp đồng quyền chọn trên thị trường này không bị ràng buộc bởi các quy định nghiêm ngặt như trên thị trường tập trung.
• Tính thanh khoản thấp: Do thông tin không được công khai và số lượng giao dịch thấp, chỉ chiếm khoảng 2% tổng khối lượng giao dịch toàn cầu, khả năng thanh khoản của các hợp đồng quyền chọn trên thị trường này khá thấp.

Giao dịch hợp đồng quyền chọn (option) tại Việt Nam

Tại Việt Nam, trong các sản phẩm chứng khoán phái sinh, chỉ có hợp đồng tương lai được niêm yết trên sàn giao dịch. Tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn tại Việt Nam có thể bao gồm ngoại hối và ngoại tệ. Hiện tại, giao dịch hợp đồng quyền chọn ở nước ta còn khá nhỏ lẻ và chủ yếu được thực hiện trên thị trường phi tập trung.

Giao dịch hợp đồng quyền chọn tại Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển và có tiềm năng lớn trong tương lai. Nhà đầu tư nên cân nhắc kỹ lưỡng trước khi tham gia và tìm hiểu kỹ về các quy định và chiến lược giao dịch để tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.

Việc hiểu rõ về hợp đồng quyền chọn (OPTION) không chỉ giúp nhà đầu tư tăng cường khả năng quản lý rủi ro mà còn mở ra nhiều cơ hội sinh lời hấp dẫn. Dù bạn là người mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm trong thị trường tài chính, nắm vững các chiến lược đầu tư hợp đồng quyền chọn vẫn là cần thiết. Đừng quên phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của hợp đồng quyền chọn sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư thông minh và hiệu quả hơn. 

Xem thêm

Bảng giá chứng khoán SSI hiển thị những thông tin gì?

Nhà đầu tư có thể ghim mã chứng khoán lên trên bảng giá được không?