Làm thế nào để lọc cổ phiếu tốt bằng phân tích định tính?

Trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán, chọn lọc cổ phiếu tốt là nhiệm vụ không hề đơn giản. Một trong những phương pháp quan trọng để lọc cổ phiếu là phân tích định tính, giúp nhà đầu tư đánh giá các yếu tố phi số lượng như sự quản lý, mô hình kinh doanh và vị thế của doanh nghiệp. Để thực hiện phân tích định tính hiệu quả, nhà đầu tư cần có kiến thức đầu tư tổng hợp và sự hiểu biết về các yếu tố không thể đo lường bằng số liệu đơn thuần.

Kiến thức đầu tư tổng hợp: Khái niệm phân tích định tính trong chứng khoán

Phân tích định tính là phương pháp nghiên cứu tập trung vào việc thu thập và phân tích các dữ liệu phi số lượng, chẳng hạn như văn bản, hình ảnh và video, nhằm nắm bắt ý nghĩa, cảm xúc, hành vi và trải nghiệm của con người. Phương pháp này sử dụng các kỹ thuật như quan sát, phỏng vấn, phân tích văn bản để thu thập dữ liệu và phân tích dựa trên góc nhìn chủ quan.

Trong nghiên cứu xã hội, nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm và đánh giá chiến dịch marketing, phân tích định tính thường được áp dụng rộng rãi. Trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư có thể sử dụng phương pháp này để tìm hiểu về một công ty thông qua các thông tin hiện có, từ đó đưa ra quyết định đầu tư phù hợp, chẳng hạn như quyết định đầu tư ngắn hạn hay dài hạn.

Cả phân tích định tính và phân tích định lượng đều là hai yếu tố quan trọng trong phân tích cơ bản chứng khoán mà nhiều nhà đầu tư sử dụng. Phân tích định tính có ưu điểm là cung cấp thông tin chi tiết về một công ty, tuy nhiên cũng có một số nhược điểm như gây khó khăn trong việc thu thập và phân tích dữ liệu, đồng thời kết quả phân tích mang tính chủ quan và phụ thuộc vào kinh nghiệm của người phân tích.

Phân tích định tính tập trung vào việc thu thập và phân tích các dữ liệu phi số lượng (Ảnh: Prudential)

Làm thế nào để lọc cổ phiếu tốt bằng phương pháp phân tích định tính?

Dưới đây là những cách áp dụng phân tích định tính để lựa chọn cổ phiếu:

Xem xét các yếu tố nội tại của một doanh nghiệp

Việc phân tích thông tin về doanh nghiệp, như mô hình kinh doanh, hiệu quả hoạt động và khả năng sinh lợi là điều cơ bản. Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp cũng rất quan trọng, chẳng hạn như sản phẩm độc đáo, dịch vụ chăm sóc khách hàng xuất sắc, hay bí quyết thương mại độc quyền.

Triết lý và phong cách quản lý của ban lãnh đạo cũng đóng vai trò quyết định trong sự thành công của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có nhà quản lý điều hành một cách minh bạch và linh hoạt thường được các nhà đầu tư ưu tiên hơn. Để hiểu phong cách quản lý của công ty, bạn có thể tham khảo phần Thảo luận và Phân tích của Ban Lãnh đạo (MD&A) trong báo cáo tài chính hàng quý hoặc hàng năm.

Sau khi đã hiểu rõ phong cách của các nhà quản lý, bạn cần xem xét thời điểm họ tiếp quản công ty và những thay đổi mà họ đã thực hiện trong nhiệm kỳ của mình. Khi một công ty hoạt động không hiệu quả, thường sẽ có sự thay đổi trong cơ cấu quản lý. Việc công ty thường xuyên thay đổi người quản lý có thể là dấu hiệu của hoạt động không ổn định. Ngược lại, việc thực hiện tái cơ cấu cũng có thể là một tín hiệu tích cực, cho thấy công ty đang cố gắng cải thiện tình hình mặc dù đang đối mặt với khó khăn.

Văn hóa doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua trong phân tích định tính. Nhà đầu tư nên tìm hiểu xem doanh nghiệp có chú trọng đến khách hàng không, có sự đổi mới theo xu hướng thị trường hay không, và liệu đạo đức kinh doanh của công ty có được duy trì tốt không. Doanh nghiệp tập trung vào khách hàng, thường xuyên đổi mới và duy trì đạo đức tốt sẽ có tiềm năng phát triển bền vững trong tương lai.

Phong cách quản lý của ban lãnh đạo đóng vai trò quyết định vào sự thành công của doanh nghiệp (Ảnh: SOM AIT)

Nghiên cứu các yếu tố quản trị

Nghiên cứu các yếu tố quản trị là bước quan trọng trong việc đánh giá sự thành công của một công ty. Bạn cần tìm hiểu về các thành viên chủ chốt trong ban lãnh đạo công ty, bao gồm CEO, CFO, COO và CIO. Xem xét nguồn gốc, kinh nghiệm, trình độ học vấn, năng lực và tầm nhìn của họ. Đặt ra câu hỏi quan trọng là tại sao họ lại được chọn làm nhà quản lý và liệu những kiến thức và kinh nghiệm của họ có phù hợp với ngành công nghiệp của công ty không. Đánh giá các thành tích trước đây của họ có thể cung cấp cái nhìn rõ ràng về khả năng điều hành của họ. Nếu CEO không có chuyên môn trong lĩnh vực hoạt động của công ty, điều đó có thể ảnh hưởng đến thành công của công ty như thế nào?

Ngoài ra, bạn cũng nên xem xét cấu trúc sở hữu của công ty, liệu có tập trung vào một số cổ đông lớn hay phân tán. Sự ảnh hưởng của những cổ đông lớn đối với các quyết định của công ty cũng cần được cân nhắc.

Chất lượng quản trị là một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua. Việc đánh giá tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình của ban lãnh đạo sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sự an toàn khi nắm giữ cổ phiếu của công ty, bởi một công ty thiếu minh bạch có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các cổ đông.

Hiểu rõ sản phẩm hoặc dịch vụ mà công ty cung cấp

Khi phân tích các yếu tố định tính của một công ty, việc hiểu rõ sản phẩm hoặc dịch vụ mà công ty cung cấp là điều không thể thiếu. Mô hình kinh doanh của công ty là gì và công ty kiếm tiền như thế nào là những câu hỏi cần được trả lời rõ ràng.

Nắm bắt các hoạt động tạo ra lợi nhuận của công ty là cơ sở quan trọng để đánh giá giá trị của khoản đầu tư. Nếu bạn không hiểu rõ cách công ty tạo ra doanh thu, bạn sẽ không thể đảm bảo rằng cổ phiếu đó sẽ mang lại lợi nhuận như mong đợi.

Một bài học quan trọng từ sự sụp đổ của các công ty Dotcom vào cuối những năm 90 là sự thiếu hiểu biết về mô hình kinh doanh. Nhiều nhà đầu tư không biết cách các công ty Dotcom kiếm tiền và lý do tại sao giá cổ phiếu lại cao đến vậy. Trên thực tế, nhiều công ty không có doanh thu thực sự, chỉ có kỳ vọng về tiềm năng tăng trưởng lớn đã khiến giá cổ phiếu bị thổi phồng, dẫn đến sự sụp đổ của thị trường.

Ngược lại, Warren Buffett không đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao vì ông không hiểu rõ mô hình kinh doanh của các công ty trong ngành này. Chính sự thận trọng đó đã giúp ông tránh được những tổn thất lớn khi bong bóng Dotcom vỡ.

Nhà đầu tư cần hiểu rõ về sản phẩm hoặc dịch vụ mà công ty cung cấp (Ảnh: Chứng khoán Tiên Phong)

Hiểu rõ ngành mà công ty hoạt động

Khi phân tích một công ty, việc hiểu rõ ngành mà công ty hoạt động là rất quan trọng. Một công ty trung bình trong một ngành đang phát triển có thể mang lại lợi nhuận tốt, trong khi một công ty tương tự trong một ngành đang suy giảm có thể gây rủi ro lớn cho danh mục đầu tư của bạn. Điều quan trọng là phải xem xét xem liệu nhu cầu trong ngành đó có đang tăng lên hay không.

Thị phần là một yếu tố quan trọng để đánh giá vị thế của công ty trong ngành. Ví dụ, Microsoft gần như chiếm ưu thế hoàn toàn trên thị trường hệ điều hành. Các công ty mới muốn gia nhập thị trường này phải đối mặt với nhiều khó khăn vì Microsoft có lợi thế kinh tế nhờ quy mô lớn. Dù một công ty có vị trí độc quyền không đảm bảo sự thành công lâu dài, nhưng đầu tư vào một công ty đang đối đầu với "người khổng lồ" trong ngành thường mang rủi ro lớn.

Rào cản gia nhập thị trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra lợi thế cho các công ty hiện tại. Chẳng hạn, ngành ô tô và dược phẩm có những rào cản gia nhập cao như chi phí vốn lớn, quy định nghiêm ngặt, và bằng sáng chế, tạo ra lợi thế cho các doanh nghiệp hiện tại.

Tên thương hiệu của một doanh nghiệp

Một thương hiệu giá trị phản ánh sự phát triển bền bỉ qua nhiều năm. Đầu tư vào danh mục có thương hiệu sẽ giúp giảm thiểu rủi ro. Một số nhà đầu tư có xu hướng tránh xa các công ty có thương hiệu gắn liền với một cá nhân cụ thể, vì sự phụ thuộc quá mức vào một người có thể dẫn đến những rủi ro lớn. Bất kỳ tin tức tiêu cực liên quan đến cá nhân đó đều có thể ảnh hưởng xấu đến giá cổ phiếu của công ty, dù thực tế tin tức đó không liên quan đến hiệu quả hoạt động của công ty.

Yếu tố vĩ mô có ảnh hưởng đến cổ phiếu ngành

Nhà đầu tư không nên bỏ qua yếu tố vĩ mô, vì các yếu tố như tình hình tăng trưởng kinh tế, biến động lãi suất ngân hàng, tỷ lệ lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp và chính sách của Chính phủ (bao gồm quy định, thuế và ưu đãi doanh nghiệp) có thể tác động lớn đến các ngành nghề khác nhau trong tương lai.

Ví dụ, cuộc xung đột tại Ukraine đã gián tiếp ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội cho ngành xuất khẩu lương thực, vì Ukraine là một trong những quốc gia sản xuất lương thực lớn ở châu Âu. Sự gián đoạn trong nền nông nghiệp của Ukraine đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu lương thực, thực phẩm, khai thác than và khoáng sản.

Nhà đầu tư không nên bỏ qua yếu tố vĩ mô (Ảnh: FTV)

Như vậy, khi áp dụng phân tích định tính để lọc cổ phiếu, bạn không chỉ dựa vào các số liệu tài chính mà còn phải xem xét thêm các yếu tố như phong cách quản lý, mô hình kinh doanh,.... Để thành công trong việc lựa chọn cổ phiếu tốt, việc kết hợp phân tích định tính với kiến thức đầu tư tổng hợp là điều cần thiết. Bằng cách này, bạn sẽ có thể nhận diện các cơ hội đầu tư giá trị và xây dựng một danh mục đầu tư bền vững trong dài hạn.

Xem thêm 

Trên bảng giá chứng khoán VNDIRECT có hỗ trợ công cụ sàng lọc cổ phiếu tốt cho nhà đầu tư không?

Ứng dụng chỉ số PEG chọn lọc cổ phiếu