Đừng để 5 tâm lý này tác động đến quyết định đầu tư của bạn

Trong quá trình đầu tư, đưa ra quyết định thông minh và có hiệu quả đòi hỏi sự suy nghĩ và cân nhắc kỹ lưỡng. Tuy nhiên, không ít người đầu tư đã rơi vào bẫy tâm lý, có thể ảnh hưởng đến quyết định của họ. Bài viết này sẽ khám phá và phân tích 5 tâm lý đầu tư phổ biến tác động đến quyết định tài chính của bạn. Hãy cùng đi sâu tìm hiểu cách nhận biết và vượt qua những tác động tiềm ẩn này, để bạn có thể đưa ra quyết định đầu tư thông minh.

5 tâm lý đầu tư cần tránh 

Kế toán nhận thức 

Trong lĩnh vực tài chính đầu tư, có một xu hướng hành vi quan trọng đề cập đến cách mà nhà đầu tư quyết định sử dụng tiền của mình dựa trên nguồn gốc và mục đích của số tiền đó. Điều này tạo ra ảnh hưởng đáng kể đến các quyết định đầu tư cá nhân.

Để minh họa cho hiện tượng này, hãy xem xét một ví dụ cụ thể với số tiền 10 triệu đồng. Dù là một con số "tròn trĩnh", cách nhiều người sử dụng nó thường sẽ khác biệt tùy thuộc vào cảm nhận về nguồn gốc của số tiền đó. Nếu đây là một khoản "lợi nhuận bất ngờ" (hay còn gọi là windfall gain) thì nhiều người có thể dễ dàng tiêu xài nó một cách thoải mái. Ngược lại, nếu nhận ra rằng đây là tiền mình đã lao động kiếm được, họ có thể cảm thấy khó khăn hơn khi tiêu tiền.

Nhận thức về tài chính tác động tới quyết định đầu tư (Nguồn: Thanh Bình Psy)

Một số người có khuynh hướng muốn tiết kiệm, nhưng việc này không phải lúc nào cũng mang lại kết quả tích cực cho tài chính cá nhân. Ví dụ, tích góp tiền cho mục tiêu du học mà không trả nợ tín dụng có thể gây ra những vấn đề trong tương lai. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc thiết lập một ngân sách cá nhân, giúp định rõ hướng đi cho các quyết định tài chính đầu tư và biết cách phân bổ tiền một cách hợp lý.

Hơn nữa, nên có một kế hoạch đầu tư cụ thể trong trường hợp bạn nhận được một khoản tiền không mong đợi, như tiền thừa kế hoặc tiền hoa hồng. Điều này giúp bạn tận dụng tối đa cơ hội và tránh được những quyết định hấp tấp có thể gây hậu quả không mong muốn cho tài chính cá nhân.

Không muốn thua lỗ 

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Scientific Reports vào năm 2019 đã khẳng định rằng mọi người thường có xu hướng tránh né rủi ro thay vì đầu tư sinh lời, phần lớn là do hiệu ứng "không thích thua lỗ". Giáo sư Robert R. Johnson đã nhấn mạnh rằng tâm lý đầu tư sợ thua lỗ thường là "tác nhân gây hại" khiến người ta mất tiền. Thực tế, nhiều sai lầm tài chính thường bắt nguồn từ việc chấp nhận quá ít rủi ro, chứ không phải là quá nhiều như nhiều người thường nghĩ.

Sợ thua lỗ khiến bạn chần chừ khi đầu tư (Nguồn: Báo người lao động)

Hành vi này thường khiến bạn tránh né những rủi ro nhỏ, thậm chí là những rủi ro có thể mang lại lợi ích lớn sau này. Điều này giải thích lý do tại sao nhiều người có xu hướng tiết kiệm hơn là đầu tư, mặc dù biết rằng lạm phát có thể làm mất giá trị của tiền, trong khi đầu tư có thể mang lại lợi nhuận nếu được "trồng" trong thời gian dài. 

Để vượt qua tâm lý sợ rủi ro này, quan trọng là không để cảm xúc chi phối quyết định và tránh để nỗi sợ không ổn định ảnh hưởng đến quyết định đầu tư. Do đó, việc thiết lập một chiến lược đầu tư cẩn thận, phân bổ các khoản tiền một cách hợp lý là điều cần thiết để đảm bảo rằng các khoản đầu tư sẽ mang lại nguồn vốn ổn định cho tương lai của chúng ta.

Hiệu ứng mỏ neo

Hiện tượng này xảy ra khi nhà đầu tư quá phụ thuộc vào thông tin hạn chế ban đầu và dựa vào đó để đưa ra các quyết định đầu tư sau này. Trong lĩnh vực đầu tư, cách tiếp cận này có thể ảnh hưởng đến việc quyết định thời điểm nào nên mua hoặc bán cổ phiếu. Do quyết định đầu tư yêu cầu phải đưa ra nhiều đánh giá phức tạp, nên chúng thường dễ bị sai lệch và rơi vào một cách suy nghĩ cố định.

Ví dụ, một nhà đầu tư có thể giữ cổ phiếu lâu hơn so với bình thường vì họ bị "ràng buộc" vào mức giá mà họ đã mua. Điều này có thể khiến họ đánh giá sai về giá trị thực của cổ phiếu. Để khắc phục vấn đề này, thời gian là yếu tố quan trọng nhất. Hãy dành thời gian để nghiên cứu và đánh giá vấn đề một cách toàn diện trước khi đưa ra quyết định. Hơn nữa, hãy mở lòng và tiếp thu thông tin mới, mặc dù không nhất thiết phải trùng khớp với những gì đã biết trước đó.

Quá tự tin khi đầu tư

Trái ngược với nỗi lo sợ về các khoản lỗ, việc quá tự tin cũng là trạng thái phổ biến của các nhà đầu tư khi tin rằng họ đủ tài năng để "đánh bại" mọi tình huống. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người có tư duy "tự tin quá mức" thường không có khả năng quản lý và kiểm soát rủi ro tốt. Hậu quả tiêu cực nhất của xu hướng này là nhà đầu tư thường đánh giá quá cao khả năng và kiến thức của bản thân, dẫn đến việc ra quyết định một cách vội vã và thiếu suy nghĩ. Ví dụ, họ có thể tin rằng mình có thể dự đoán đúng thời điểm để mua và bán trên thị trường.

Quá tự tin khiến bạn bỏ qua những rủi ro (Nguồn: Spiderum)

Một lời khuyên hữu ích cho những người mới bắt đầu là tìm kiếm lời khuyên từ các chuyên gia và thường xuyên theo dõi chiến lược đầu tư của mình để có cái nhìn đa chiều. Hơn nữa, đừng chỉ tập trung vào dự đoán ngắn hạn của thị trường mà hãy xem xét đầu tư dài hạn. Bởi vì việc dành thời gian để nghiên cứu và phân tích thị trường, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư dài hạn, sẽ luôn hiệu quả hơn việc dự đoán ngắn hạn với tâm lý đầu cơ, hy vọng vào may mắn.

Sợ bị bỏ lỡ

"Hiệu ứng đám đông" là hiện tượng tâm lý khi người ta theo đuổi quyết định đầu tư dựa trên hành động của người khác, thay vì dựa trên dữ liệu tài chính và phân tích cá nhân. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể hiểu được, bởi vì việc đi theo đám đông mang lại cảm giác an toàn và đồng thuận. Ngoài ra, còn có thuật ngữ "Fear of missing out" (Nỗi sợ bỏ lỡ), khi mà ai cũng muốn tham gia vào cơ hội đầu tư mà bạn bè cùng trang lứa đang tận hưởng.

Mù quáng chạy theo đám đông mà không có kiến thức chỉ khiến bạn thua lỗ (Nguồn: zeklrdek)

Tuy nhiên, việc mù quáng theo đuổi đám đông không phải lúc nào cũng có lợi, thậm chí có thể gây nguy hiểm. Tâm lý đầu tư này có thể tạo ra sự "bong bóng" phồng to, khi mà giá trị của tài sản được đẩy lên cao hơn giá trị thực tế. Vì vậy, các nhà đầu tư cần thận trọng và tỉnh táo trong việc đánh giá lại các quyết định đầu tư của mình. Để đảm bảo rằng tiền của họ sẽ sinh lời trong tương lai, họ cần phải có tư duy "vạch lá tìm sâu", nghiên cứu kỹ lưỡng về các yếu tố kinh tế cơ bản của một doanh nghiệp trước khi đưa ra quyết định. Hãy tránh đặt quá nhiều niềm tin vào các loại cổ phiếu thuộc nhóm được "hot" và thường xuyên được giao dịch trên thị trường.

Gợi ý cách đầu tư an toàn

Để đầu tư an toàn, có một số nguyên tắc quan trọng mà bạn có thể áp dụng:

• Đa dạng hóa: Phân chia tiền đầu tư của bạn vào nhiều loại tài sản khác nhau như cổ phiếu, trái phiếu, tiền gửi ngân hàng, bất động sản và các loại tài sản khác. Điều này giúp giảm rủi ro bởi khi một phần của danh mục đầu tư gặp khó khăn, các khoản đầu tư khác có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực.
• Nghiên cứu: Trước khi đầu tư, hãy nghiên cứu kỹ về tài sản hoặc công ty bạn quan tâm. Tìm hiểu về lĩnh vực hoạt động, tiềm năng tăng trưởng, cơ cấu tài chính và các yếu tố khác. Hiểu rõ tài sản và rủi ro sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư thông minh hơn.

Cần trang bị đầy đủ kiến thức trước khi đầu tư (Nguồn: Timo)

• Đánh giá rủi ro: Hãy đánh giá rủi ro liên quan đến các khoản đầu tư và chọn những tài sản phù hợp với mục tiêu và khả năng chịu đựng của bạn. Xem xét lịch sử biến động giá, tình hình kinh doanh, tài chính và ngành công nghiệp để đánh giá rủi ro tiềm năng.
• Sử dụng các công cụ bảo vệ: Có nhiều công cụ và sản phẩm tài chính như bảo hiểm tiền gửi ngân hàng, bảo hiểm nhân thọ hoặc bảo hiểm sức khỏe có thể giúp giảm thiểu rủi ro và bảo vệ tài sản của bạn.
• Theo dõi và tái cân nhắc: Đừng chỉ lựa chọn các tài sản an toàn mà còn cần theo dõi và tái cân nhắc danh mục đầu tư của bạn. Thị trường và điều kiện kinh tế thay đổi liên tục, do đó, việc theo dõi và điều chỉnh sẽ giúp bạn duy trì sự an toàn và phù hợp với mục tiêu tài chính.

Lưu ý rằng không có đầu tư nào hoàn toàn không rủi ro. Hãy luôn quan sát và tìm hiểu thị trường, và nếu cần, tìm sự tư vấn từ các chuyên gia tài chính để đảm bảo rằng bạn đang đầu tư an toàn và phù hợp với mục tiêu tài chính của mình.

Đầu tư cổ phiếu, trái phiếu trên TechcomSecurities 

Để tăng cơ hội đạt được mục tiêu đầu tư, hãy xem xét việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Một phương pháp hiệu quả để thực hiện điều này là tham gia vào iStock - Hệ thống giao dịch cổ phiếu và quản lý danh mục đầu tư hàng đầu hiện nay, được phát triển bởi TechcomSecurities (TCBS).

iStock mang lại những lợi ích đáng chú ý sau:

• Miễn phí giao dịch: Bạn không phải trả bất kỳ khoản phí nào khi giao dịch chứng khoán, gồm cổ phiếu, chứng quyền, phái sinh và chứng chỉ quỹ niêm yết.
• Sản phẩm vay margin đa dạng: iStock cung cấp nhiều sản phẩm vay margin với lãi suất cạnh tranh nhất thị trường, chỉ từ 0.5%/năm.
• Hỗ trợ quản lý danh mục đầu tư: Hệ thống iStock mang đến một loạt công cụ và tính năng tiên tiến, giúp bạn quản lý danh mục đầu tư một cách hiệu quả nhất, đồng thời theo dõi sát sao biến động thị trường và đưa ra những quyết định đầu tư đúng đắn.

Với những tính năng vượt trội, iStock là lựa chọn hoàn hảo cho những nhà đầu tư mong muốn mang tính đa dạng vào danh mục tài chính và tối ưu hóa lợi nhuận của mình. Đừng chần chừ, tham gia iStock ngay hôm nay để khởi đầu cho hành trình đầu tư thành công của bạn.

Tham gia đầu tư trên TCBS (Nguồn: TCBS)

Ngoài ra, TCBS còn phát hành trái phiếu iBond. iBond là sản phẩm trái phiếu của các doanh nghiệp hàng đầu tại Việt Nam. TCBS đã thiết kế sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng vốn đều đặn của khách hàng trong dài hạn, cung cấp nhiều giải pháp thanh khoản linh hoạt. Đảm bảo tính an toàn trong các sản phẩm được cung cấp, trái phiếu được đánh giá kỹ lưỡng từ các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, đồng thời được công bố một cách minh bạch và rõ ràng.

TCBS cũng là công ty hàng đầu về thị phần giao dịch trái phiếu trong suốt 6 năm liên tiếp. Với sự hiểu biết sâu sắc về nhu cầu của khách hàng và cam kết mang đến những sản phẩm trái phiếu chất lượng, TCBS hiện đa dạng hóa gói sản phẩm, bao gồm tích lũy bền vững, đầu tư linh hoạt, và dòng tiền định sẵn,... với mức lợi nhuận đầu tư có thể lên đến 14.5% mỗi năm.

Để trải nghiệm đầu tư iBond tại TCBS, bạn chỉ cần mất 3 phút để mở tài khoản trực tuyến tại TCInvest bằng cách cung cấp thông tin qua ảnh chụp CCCD, xác thực thông tin, kiểm tra thông tin và ký hợp đồng. Sau khi đã có tài khoản, bạn đăng nhập và chọn mục Đặt lệnh trái phiếu, sau đó chọn mã trái phiếu để đặt mua.

Hãy luôn tỉnh táo trong việc đánh giá, lựa chọn các chiến lược đầu tư, và đừng để những tâm lý trên ảnh hưởng đến quyết định của bạn. Bằng cách này, bạn có thể đạt được mục tiêu trong kế hoạch tài chính cá nhân một cách hiệu quả và an toàn hơn.

Xem thêm

Mùa báo cáo tài chính: Nhà đầu tư nhỏ lẻ nên vui hay nên lo?

Tỉnh táo trong quản lý tài chính cá nhân để không làm tổn hại đến quỹ tiết kiệm tương lai của bạn