Cổ phiếu rác và dấu hiệu nhận biết cổ phiếu rác

Cổ phiếu rác là một khái niệm không còn xa lạ đối với những nhà đầu tư lâu năm trên thị trường chứng khoán. Việc nhận biết và tránh xa cổ phiếu rác là vô cùng quan trọng để bảo vệ tài sản và hạn chế rủi ro trong đầu tư. Để thực hiện được điều này, nhà đầu tư cần hiểu rõ các dấu hiệu nhận biết cổ phiếu rác như giá tăng đột biến trong thời gian ngắn, doanh nghiệp có tình hình kinh doanh thiếu ổn định và khối lượng giao dịch bất thường.

Thế nào là cổ phiếu rác?

Cổ phiếu rác là những mã cổ phiếu bị thổi phồng quá mức so với giá trị thực. Những cổ phiếu này thường có tốc độ tăng trưởng mạnh trong thời gian ngắn, thu hút sự chú ý của nhiều nhà đầu tư.

Thường thì, cổ phiếu rác là cổ phiếu của các công ty, doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả, thua lỗ hoặc kinh doanh không ổn định, đang trong giai đoạn suy thoái, tình hình rất xấu, vì vậy chỉ cần một thay đổi tích cực nhỏ cũng có thể tạo ra nhiều kỳ vọng cho nhà đầu tư. Tệ hơn, có thể đây là cổ phiếu của các công ty "ma", giá trị cổ phiếu hoàn toàn dựa vào marketing và lòng tin của nhà đầu tư.

Trên thực tế, các cổ phiếu này tăng mạnh chủ yếu do nhà đầu tư "lướt sóng" theo thông tin quảng cáo trên mạng hoặc từ các hội nhóm đầu tư không uy tín, thiếu kinh nghiệm. Khi một lượng lớn cổ phiếu được mua cùng lúc, khối lượng cổ phiếu lớn sẽ khiến giá cổ phiếu tăng vọt không ngừng.

Người sở hữu các cổ phiếu này thường có ít quyền lợi trong công ty, cổ tức hàng năm cũng không được chia rõ ràng. Chủ doanh nghiệp không quan tâm đến việc giữ ổn định hoặc tăng giá cổ phiếu để làm hài lòng cổ đông hiện hữu mà chỉ quan tâm đến việc tạo sóng, lướt sóng mua bán trên chính cổ phiếu của công ty mình.

Cổ phiếu rác là những cổ phiếu bị thổi phồng quá mức so với giá trị thực (Ảnh: VOV)

Làm thế nào để nhận biết các cổ phiếu rác?

Nhà đầu tư có thể nhận biết cổ phiếu rác qua các dấu hiệu sau:

• Giá tăng mạnh trong thời gian ngắn: Cổ phiếu rác thường có giá tăng mạnh và nhanh chóng trong một thời gian ngắn, mặc dù không có nền tảng cơ bản tốt. Sau đó, các cổ phiếu này thường giảm giá hàng loạt.
• Cổ phiếu của doanh nghiệp kinh doanh thiếu ổn định: Cổ phiếu rác thường thuộc về các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ hoặc kinh doanh thiếu ổn định, đang trong giai đoạn suy thoái với tình hình rất xấu. Để nắm rõ tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể xem báo cáo tài chính của doanh nghiệp.

• Vốn tăng mạnh trước khi lên sàn: Đặc điểm của các công ty phát hành cổ phiếu rác là góp vốn bằng tài sản, thu mua các công ty liên doanh, liên kết để hợp thức hóa vốn góp. Các công ty liên doanh, liên kết này không nằm trong chuỗi giá trị của công ty mẹ, do không có tiền thật góp vào, nên phải làm như vậy để hợp thức hóa.
• Hình ảnh và danh tiếng công ty bị thổi phồng quá mức: Hoạt động kinh doanh của công ty thường không phản ánh đúng thực tế mà được thổi phồng. Nhiều công ty sẽ thuê viết bài trên các trang báo lớn để chiếm lòng tin của nhà đầu tư. Các công ty này thường có doanh thu tăng mạnh nhưng lợi nhuận lại ngày càng giảm sút. Giao dịch nội bộ với nhà đầu tư cũng không minh bạch trong thời gian dài.
• Lượng hàng tồn kho nhiều, tiền mặt ít trong nhiều năm liền: Cổ phiếu rác thường thuộc về các doanh nghiệp có tỷ trọng lớn hàng tồn kho và các khoản thu trong tổng tài sản, trong khi tiền mặt lại rất thấp.

Các khoản phải thu và hàng tồn kho khó kiểm tra hơn tiền thật nên nhiều doanh nghiệp kê khống để làm đẹp báo cáo tài chính. Do đó, tiền mặt là thước đo quan trọng đối với doanh nghiệp lên sàn, các công ty có cổ phiếu rác thường chỉ có vài tỷ trong tài khoản ngân hàng.

• Lý lịch của người đại diện pháp luật có liên quan đến luật hoặc chứng khoán: Ban lãnh đạo công ty thường có vài thành viên hội đồng quản trị từng làm việc trong các công ty chứng khoán, kiểm toán hoặc liên quan mật thiết đến chứng khoán và có kiến thức về luật. Do hiểu rõ luật, việc lách luật để làm đẹp báo cáo tài chính và hợp thức hóa trở nên rất đơn giản đối với họ.

Cổ phiếu rác thường có giá tăng mạnh trong thời gian ngắn dù không có nền tảng tốt (Ảnh: Báo Người Lao Động)

Cổ phiếu rác có chu kỳ như thế nào?

Các cổ phiếu rác thường có chu kỳ như sau:

Giai đoạn 1: Gom cổ phiếu một cách cẩn thận

Một số cá nhân hoặc tổ chức nắm bắt được thông tin nội bộ hoặc nhận định rằng giá cổ phiếu đang ở mức thấp hơn giá trị thực nên quyết định gom cổ phiếu với khối lượng lớn. Quá trình này sẽ kéo dài do nhà đầu tư cần gom cổ phiếu liên tục trong nhiều phiên, và mỗi phiên chỉ mua với khối lượng nhỏ để tránh đẩy giá cổ phiếu lên cao. Trong giai đoạn này, giá cổ phiếu thường đi ngang hoặc chỉ tăng nhẹ trong thời gian dài, trong khi khối lượng giao dịch tăng nhẹ nhưng vẫn ở mức khá thấp.

Giai đoạn 2: Khởi động giao dịch cổ phiếu

Khi một số nhà đầu tư bắt đầu chú ý và nhận thấy sự gia tăng trong khối lượng giao dịch, họ sẽ quyết định mua vào. Số lượng người mua tăng đột biến sẽ đẩy giá cổ phiếu lên mạnh, thường xuất hiện vài phiên tăng trần trước khi cổ phiếu rơi vào trạng thái điều chỉnh. Đáng chú ý là, ban đầu cổ phiếu có sự gia tăng tính thanh khoản, nhưng khi điều chỉnh, khối lượng giao dịch lại giảm dần.

Giai đoạn 3: Hiệu ứng FOMO

Những thông tin về cổ phiếu được thổi phồng có thể xuất hiện trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, hoặc trong các hội nhóm đầu tư. Đôi khi thông tin này có thể là thật, nhưng cũng có nhiều thông tin chỉ là tin đồn được lan truyền. Lúc này, nhiều nhà đầu tư sẽ rơi vào trạng thái FOMO (hội chứng sợ bỏ lỡ cơ hội). Giá cổ phiếu lúc này tăng rất nhanh, liên tục trong nhiều phiên giao dịch liên tiếp. Tính thanh khoản cũng tăng mạnh, hoạt động mua bán trở nên sôi nổi hơn.

Giai đoạn 4: Giai đoạn kết thúc của cổ phiếu

Đây là giai đoạn cuối cùng, khi các nhà đầu tư tham gia từ giai đoạn 1 và giai đoạn 2 quyết định chốt lời từ cổ phiếu mà họ đang nắm giữ. Các công ty lớn phát hành loại cổ phiếu này bắt đầu bán ra cổ phiếu của mình trong vài phiên với thanh khoản cao. Lúc này, khối lượng giao dịch bắt đầu tăng lên, khiến nhiều người muốn bán cổ phiếu của mình, dẫn đến các phiên giá cổ phiếu giảm mạnh hoặc thậm chí chạm đáy.

Tuy nhiên, do hiệu ứng FOMO vẫn còn, nhiều người tận dụng cơ hội này để "bắt đáy" cổ phiếu, mua lại lượng cổ phiếu đang được phân phối trên thị trường. Để tránh việc nhà đầu tư mua hết, công ty sẽ phải duy trì thanh khoản trong một thời gian, thường kéo dài vài tuần. Giá cổ phiếu sẽ được giữ trong một thời gian, cho đến khi nhà đầu tư chán nản và bắt đầu bán ra, dẫn đến giá giảm sâu và khó phục hồi trở lại.

Chu kỳ của cổ phiếu rác gồm có 4 giai đoạn chính (Ảnh: Prudential)

Nhận biết và tránh xa cổ phiếu rác là yếu tố then chốt để bảo vệ tài sản và tối ưu hóa lợi nhuận cho nhà đầu tư. Bằng cách chú ý đến các dấu hiệu như giá tăng đột biến, doanh nghiệp kinh doanh thiếu ổn định và lượng tồn kho cao, nhà đầu tư có thể tránh được rủi ro không đáng có. Việc nắm vững các dấu hiệu này sẽ giúp nhà đầu tư tự tin hơn trong việc lựa chọn cổ phiếu và xây dựng danh mục đầu tư bền vững.

Xem thêm

Công ty chứng khoán và vai trò của công ty chứng khoán là gì?

Đầu tư chứng khoán như thế nào khi kinh tế suy thoái?