3 tâm lý ảnh hưởng tiêu cực tới kết quả giao dịch chứng khoán

Để đầu tư và giao dịch chứng khoán hiệu quả, ngoài việc nắm vững kiến thức về thị trường, yếu tố tâm lý cũng quyết định không nhỏ đến sự thành công của nhà đầu tư. Tâm lý đầu tư trên thị trường chứng khoán phản ánh thái độ của nhà đầu tư trước các biến động của thị trường. Một số yếu tố tâm lý phổ biến có thể kể đến như: tâm lý bầy đàn, sự quá tự tin vào khả năng của bản thân, tâm lý quá lạc quan hoặc bi quan, và tâm lý sợ thua lỗ. Những yếu tố này có thể ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư và kết quả đạt được của nhà đầu tư.

Tâm lý bầy đàn

Tâm lý bầy đàn là hiện tượng khi một nhóm nhà đầu tư có suy nghĩ và hành động tương tự nhau, dẫn đến việc đưa ra các quyết định dựa trên hành vi của người khác thay vì phân tích độc lập. Khi có tâm lý bầy đàn, các nhà đầu tư thường sẵn sàng mua cổ phiếu ở mức giá cao vì tin rằng sẽ có người khác mua lại với giá cao hơn. Điều này dẫn đến việc giá cổ phiếu bị đẩy lên cao hơn giá trị thực, làm ảnh hưởng đến sự cân bằng cung cầu trên thị trường. Ngược lại, khi lo sợ giá cổ phiếu giảm, nhà đầu tư sẽ cùng nhau bán tháo để cắt lỗ.

Nguyên nhân của tâm lý bầy đàn là do nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, thiếu thông tin hoặc không có khả năng phân tích và nghiên cứu thị trường một cách độc lập.

Nhiều nhà đầu tư mới tham gia thị trường thường bị cuốn vào các thông tin từ các diễn đàn, mạng xã hội hoặc lời khuyên từ những người không chuyên, dẫn đến những quyết định thiếu chính xác và không dựa trên cơ sở vững chắc. Bên cạnh đó, tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO - Fear of Missing Out) cũng khiến nhiều nhà đầu tư hành động theo đám đông mà không kịp suy nghĩ thấu đáo.

Để hạn chế tình trạng này, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức đầy đủ, không ngừng cập nhật tin tức và thông tin chuyên sâu từ các nguồn tin chính thống. Việc tham gia các khóa học về đầu tư, đọc sách về tài chính và theo dõi các chuyên gia uy tín có thể giúp nhà đầu tư nâng cao khả năng phân tích và đưa ra quyết định độc lập. 

Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng nên học cách kiểm soát cảm xúc và giữ bình tĩnh trước những biến động của thị trường, tránh bị lôi kéo vào những làn sóng mua bán theo phong trào. Chỉ khi đó, nhà đầu tư mới có thể đạt được thành công bền vững và dài hạn trong lĩnh vực tài chính đầu tư.

Tâm lý bầy đàn xuất phát từ việc nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, thiếu thông tin hoặc không có khả năng tự phân tích và nghiên cứu thị trường (Nguồn: Joshua Mayo)

Tâm lý quá tự tin

Tâm lý quá tự tin là một trong những tâm lý khá phổ biến ảnh hưởng đến hành vi trong giao dịch chứng khoán. Khi mang tâm lý này, nhà đầu tư thường tin rằng mình có kiến thức vượt trội hơn người khác, hiểu rõ và có khả năng dự đoán thị trường cũng như lựa chọn cổ phiếu tốt trong quyết định mua bán. Tuy nhiên, đa phần những nhà đầu tư quá tự tin thường nhận được tỷ suất sinh lời thấp hơn so với thị trường.

Thị trường chứng khoán luôn ẩn chứa rất nhiều bất ngờ mà mọi nhà đầu tư đều có thể gặp phải trong quá trình giao dịch. Vì vậy, ngoài việc liên tục cập nhật thông tin và nhận định thị trường, nhà đầu tư nên trao đổi thêm với các nhà đầu tư khác hoặc các chuyên gia để có các góc nhìn đa chiều về thị trường. Điều này có thể giúp họ đạt được tỷ suất sinh lợi cao hơn.

Sự tự tin cũng dẫn đến tâm lý lạc quan quá mức trong giao dịch chứng khoán. Nhà đầu tư tin tưởng vào các quyết định của mình và kỳ vọng tương lai sẽ thuận lợi hơn thực tế. Tâm lý này có thể thúc đẩy đầu tư trên thị trường chứng khoán, tạo nên sự sôi động và cơ hội tăng trưởng. Tuy nhiên, lạc quan quá mức cũng mang lại rủi ro khi nhà đầu tư không biết điểm dừng, chấp nhận rủi ro quá cao và tiếp tục đầu tư dù đang thua lỗ. Điều này có thể dẫn đến tâm lý bi quan, gây hậu quả nghiêm trọng cho cá nhân và thị trường.

Để tránh những hệ lụy từ tâm lý quá tự tin và lạc quan quá mức, nhà đầu tư cần có sự kiểm soát cảm xúc tốt và luôn duy trì một tư duy phân tích sắc bén. Thay vì chỉ dựa vào cảm giác và niềm tin cá nhân, họ nên dựa vào số liệu và các phân tích kỹ thuật, cùng với sự tham khảo ý kiến từ các chuyên gia tài chính. Bằng cách này, họ có thể giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng đạt được lợi nhuận ổn định.

Tâm lý quá tự tin có thể ảnh hưởng đến hành vi và mục tiêu của nhà đầu tư (Nguồn: Marga Santoso)

Tâm lý sợ thua lỗ

Tâm lý sợ thua lỗ thường xảy ra khi nhà đầu tư đối mặt với rủi ro do giữ lại những mã chứng khoán đang giảm giá và hy vọng sẽ tăng trở lại. Quyết định này đưa nhà đầu tư vào trạng thái tâm lý lo sợ rằng mình sẽ mắc sai lầm.

Yếu tố tâm lý này xuất phát từ việc thiếu tự tin vào bản thân, cũng như thiếu kiến thức và kinh nghiệm thực tế trong đầu tư chứng khoán. Khi tâm lý sợ thua lỗ chi phối, nhà đầu tư dễ bị lưỡng lự và bỏ qua những thời điểm tốt để hành động khi thực hiện giao dịch chứng khoán. Thay vì quyết đoán cắt lỗ và tìm kiếm cơ hội mới, họ thường chờ đợi với hy vọng thị trường sẽ đảo chiều. Điều này không chỉ gây mất cơ hội, mà còn có thể dẫn đến thua lỗ nặng nề hơn. 

Để khắc phục tâm lý sợ thua lỗ, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức, rèn luyện kỹ năng quản lý rủi ro và giữ vững tâm lý trước biến động của thị trường. 

Việc hiểu rõ về thị trường và các yếu tố ảnh hưởng đến giá cổ phiếu là vô cùng quan trọng trong tài chính đầu tư. Nhà đầu tư nên cập nhật thường xuyên các thông tin kinh tế, chính trị và xã hội để có cái nhìn tổng quan và đưa ra các quyết định kịp thời. Ngoài ra, việc học hỏi từ các chuyên gia, tham gia các khóa học và đọc sách về đầu tư cũng là cách để nâng cao kiến thức và kỹ năng. Thị trường chứng khoán luôn biến động, và việc giữ vững tâm lý là một trong những yếu tố then chốt giúp nhà đầu tư vượt qua những giai đoạn khó khăn.

Kỹ năng quản lý rủi ro cũng là yếu tố cần có của một nhà đầu tư chứng khoán. Bạn cần xác định mức độ rủi ro mà mình có thể chấp nhận và đưa ra các chiến lược phù hợp. Việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, không đặt tất cả vốn vào một mã chứng khoán duy nhất, là một cách để giảm thiểu rủi ro. Đồng thời, cần thiết lập các ngưỡng cắt lỗ và tuân thủ chúng một cách nghiêm ngặt để bảo vệ vốn.

Tâm lý sợ thua lỗ là yếu tố tâm lý phổ biến của những người tham gia thị trường tài chính đầu tư (Nguồn: Jakub Żerdzicki)

Nhìn chung, tùy thuộc vào tính cách, kiến thức và sự am hiểu về thị trường tài chính đầu tư, mỗi nhà đầu tư đều chịu ảnh hưởng nhất định bởi một hình thái tâm lý nào đó. Những yếu tố tâm lý này có thể tác động mạnh đến các quyết định đầu tư của mỗi cá nhân. Vì vậy, nếu bạn muốn thành công trên thị trường chứng khoán, thì hãy hạn chế tối đa các yếu tố tâm lý ảnh hưởng tới quá trình ra quyết định đầu tư nhé.

Xem thêm

Kinh nghiệm chơi chứng khoán cho nhà đầu tư F0: Dù FOMO nhưng vẫn cần tỉnh táo

Cách sử dụng hiệu quả lợi nhuận thu được từ đầu tư chứng khoán